Μπάμπης Ρετζεπόπουλος (1940-2002)
«Ιδέες και περιστατικά»
Αναδρομική έκθεση
ΙΔΡΥΜΑ ΤΗΝΙΑΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
Εγκαίνια: Σάββατο 7 Ιουνίου, στις 20:30
Διάρκεια έκθεσης: 7 Ιουνίου – 14 Σεπτεμβρίου 2025
Επιμέλεια: Χριστόφορος Μαρίνος
Το Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού διοργανώνει αναδρομική έκθεση του Μπάμπη Ρετζεπόπουλου (1940-2002) από τις 7 Ιουνίου έως τις 14 Σεπτεμβρίου 2025. Η έκθεση, με τίτλο «Ιδέες και περιστατικά» περιλαμβάνει έργα της περιόδου 1957-1994. Στο πλαίσιο της αναδρομικής παρουσιάζονται τέσσερα έργα του χαράκτη Α. Τάσσου, ο οποίος ήταν δάσκαλος του Ρετζεπόπουλου στη Σχολή Δοξιάδη.
Ο ζωγράφος, χαράκτης και γραφίστας Μπάμπης Ρετζεπόπουλος ήρθε στον κόσμο όταν το φως αντιμαχόταν το σκοτάδι. Γεννήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 1940 στην Αθήνα, δύο μήνες μετά το ξέσπασμα του Ελληνοϊταλικού Πολέμου και λίγο πριν την κατάληψη της χώρας του από τις κατοχικές δυνάμεις. Αυτό το αρχετυπικό δίπολο, το φως και το σκοτάδι, το φως στο σκοτάδι, η πορεία από το σκοτάδι στο φως, θα αποτελέσει τον βασικό άξονα της καλλιτεχνικής του σκέψης και δημιουργίας.
Ήδη από τα πρώτα του ζωγραφικά έργα, ο Ρετζεπόπουλος εντυπωσιάζει με τον τρόπο που χειρίζεται το χρώμα και, κυρίως, με τη διάθεσή του να πειραματιστεί. Οι συνθέσεις του είναι καλοδουλεμένες, στιβαρές και πολυεπίπεδες, όπως και τα χαρακτικά που θα αρχίσει να φτιάχνει τα επόμενα χρόνια. Κοιτώντας τους πίνακες της περιόδου 1960–63, θα έλεγες ότι αυτός ο νέος καλλιτέχνης αντιμετωπίζει τις ανθρώπινες μορφές σαν νεκρές φύσεις και τις νεκρές φύσεις σαν έμψυχες οντότητες. Τα επόμενα χρόνια, θα αφοσιωθεί σχεδόν αποκλειστικά στη χαρακτική, τη γραφιστική και τη διακόσμηση εμπορικών καταστημάτων της Αθήνας. Όταν επιστρέφει πάλι στη ζωγραφική, την περίοδο που ζει μόνιμα στο Παρίσι (1967–73) και υπογράφει πια ως Ch. Babis R., οι συνθέσεις του διαφέρουν αισθητά από εκείνες των αρχών της δεκαετίας του ’60. Η χρωματική γκάμα αλλάζει, γίνεται πιο απαλή, ενώ φαίνεται να τον ενδιαφέρουν περισσότερο η κίνηση των όγκων και οι σχέσεις που αναπτύσσουν μεταξύ τους, ο τρόπος που εισχωρεί ο ένας μέσα στον άλλο δημιουργώντας βάθος και την ψευδαίσθηση του τρισδιάστατου χώρου. Έχεις την εντύπωση ότι τα έργα αυτά μοιάζουν με σχηματικές κατόψεις πόλεων.
Από τις ξυλογραφίες που φιλοτεχνεί όσο ζει στην Αθήνα, στα χρόνια των σπουδών του στη Σχολή Δοξιάδη και αργότερα (1962–67), μας είναι γνωστές γύρω στις είκοσι. Κατά την παραμονή του στο Παρίσι (1968–73) και στα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης (1975–78), όταν πια εγκαθίσταται στην Τήνο και λειτουργεί την γκαλερί «Το Μαγαζί» με τον Λευτέρη Κρητικό, θα δημιουργήσει άλλες σαράντα ξυλογραφίες παραστατικού χαρακτήρα. Η χαρακτική του Ρετζεπόπουλου αποκτά μια διαφορετική και σίγουρα πιο στενή σχέση με το φως όταν, στα τέλη της δεκαετίας του ’80, υιοθετεί μια αφαιρετική τεχνοτροπία – μια τολμηρή, πρωτότυπη προσέγγιση που διακρίνεται για την ποιητικότητά της. Βρίσκει κορμούς γέρικων ελαιόδεντρων και χρησιμοποιεί ως μήτρες τις διάτρητες διατομές τους, αφού πρώτα έχει λειάνει καλά την επιφάνειά τους. Εγκαταλείπει έτσι τα ξύλα αχλαδιάς ή φλαμουριάς και το χάραγμα ενός σχεδίου ή μιας παράστασης και δίνει τον πρώτο λόγο στο τυχαίο. Τυπώνοντας σε χαρτιά μεγάλου μεγέθους, που φτάνουν έως και τα 150 εκατοστά σε ύψος ή πλάτος, δημιουργεί συνολικά έξι ενότητες μέσα σε μια πενταετία.
Το βασικό γνώρισμα των αφαιρετικών χαρακτικών του Ρετζεπόπουλου είναι το παιχνίδι με το φως και το σκοτάδι, ανάμεσα στο μαύρο της τυπωμένης φόρμας και στο λευκό του γιαπωνέζικου χαρτιού. Εδώ, η χαρακτική γίνεται παιχνίδι, παραλλαγή στο ίδιο θέμα. Τι θα έλεγε άραγε ο Α. Τάσσος (1914–1985) αν έβλεπε τα αφαιρετικά χαρακτικά του ταλαντούχου μαθητή του; Ο φημισμένος και σεβαστός χαράκτης απεικόνισε κορμούς δέντρων το 1950 (δύο ανθρωπόμορφες ελιές που μοιάζουν σαν να χορεύουν) και το 1980–81. Η διαφορά, ωστόσο, είναι ότι στα αφαιρετικά χαρακτικά του ο Ρετζεπόπουλος δεν απεικονίζει απλά κορμούς· το δέντρο δεν αποτελεί το αποκλειστικό θέμα του έργου. Στα χέρια του, ο ξύλινος κορμός γίνεται σφραγίδα, εκφραστικό μέσο, αναπαραστατικό εργαλείο και πηγή, μια μεταφορά για το σώμα, για τη σχέση της χαρακτικής με τη μουσική, τον χορό και το πένθος. Με τα έργα αυτά, τα οποία εγκωμιάζουν το μαύρο σε μια εποχή που επικρατεί καθολικά το χρώμα, ο Ρετζεπόπουλος φέρνει το μέσο της χαρακτικής εγγύτερα στη ζωγραφική, αναδεικνύοντας τον διευρυμένο χαρακτήρα του.
Όπως σημειώνει ο Φίλιππος Πιέρρος, Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος Τηνιακού Πολιτισμού, στην εισαγωγή του στο έντυπο που συνοδεύει την έκθεση:
«Τα ζωγραφικά έργα του Μπάμπη γοητεύουν με τα καθαρά χρώματα, ως γήινες απεικονίσεις, το τρυφερό ύφος ενός ιδιότυπου μετακυβισμού, πικασικού και σαποβαλικού (Youla Chapoval) ιδιώματος, τις βυζαντινότροπες αποχρώσεις. Οι συνθέσεις του σε προσκαλούν να διευρύνεις το πνεύμα, να μαντέψεις, να αποκρυπτογραφήσεις τις αφαιρετικές διατάξεις και στο τέλος να συναρμολογήσεις τα μηνύματα ενός ανήσυχου αλλά και πρωτοπόρου καλλιτεχνικού πνεύματος. Έχει γραφεί ότι οι δημιουργίες του παραπέμπουν στο ύφος του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα. Κατά την ταπεινή μου άποψη παραπέμπουν σε μία αγωνιώδη προσπάθεια να συνθέσει επίπεδα, τομές και αλληλεπικαλύψεις σε ένα δομημένο αλλά και αφαιρετικό σύνολο. Παράλληλα, οι ξυλογραφίες του Ρετζεπόπουλου αποπνέουν μια εκφραστική Ελλάδα, μια ζωντανή Τήνο, μια χορευτική διάθεση συμμετρίας και διαλόγου αρμονικού του μαύρου με το άσπρο. Προκαλούν τον θεατή σε διάλογο, σε συνειρμικές σκέψεις για αναζήτηση μορφών και μηνυμάτων. Οι εμβληματικές ιδιαιτέρες δημιουργίες του -«Χορός», «Φόρμα», «Συναντήσεις», «Μουσικό όργανο»- είναι μοναδικές ποιητικές εκφράσεις τόσο από τεχνικής πλευράς όσο και από πλευράς καλλιτεχνικού ήθους.
Με την έκθεση αυτή, το Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού ανασταίνει για δεύτερη φορά έστω και προσωρινά -μετά την πρώτη επιτυχημένη έκθεση του 2008- την πρώτη Τηνιακή γκαλερί, «Tο Μαγαζί», που φιλοξένησε και ανέδειξε την ιδιοφυΐα του Μπάμπη Ρετζεπόπουλου και πλούτισε τα πολιτιστικά αποθέματα του ευλογημένου νησιού. Είναι πιστεύουμε ο καλύτερος τρόπος να αποτίσουμε φόρο τιμής στον μεγάλο καλλιτέχνη και συγχρόνως να συντηρήσουμε στην ιστορική μνήμη τη συμβολή του στην τέχνη.»
Ο Μπάμπης Ρετζεπόπουλος γεννήθηκε το 1940 στην Αθήνα όπου και απεβίωσε το 2002. Αφού παρακολούθησε μαθήματα σχεδίου στο Εργαστήριο του Πάνου Σαραφιανού και του Βρασίδα Βλαχόπουλου (1957–60), σπούδασε Γραφικές Τέχνες στη Σχολή Διακοσμητικής Τέχνης του Αθηναϊκού Τεχνολογικού Ινστιτούτου (1960–63), με δάσκαλο τον Α. Τάσσο. Συνέχισε για ανώτερες σπουδές εικαστικών και τεχνικών χάραξης (Cours supérieurs d’arts et de techniques graphiques) στην École Estienne του Παρισιού (1967–68). Πραγματοποίησε τις εξής ατομικές εκθέσεις: Ξυλογραφίες, Εμπορική Τράπεζα για τη Βόρεια Ευρώπη / Banque Commerciale pour l’Europe du Nord (BCEN), Παρίσι, 1968· Ξυλογραφίες, Nuits des Puces, Παρίσι, 1969 & 1970· Ξυλογραφίες, «Το Μαγαζί», Τήνος, 1976 & 1978· Περίπατος από το 1962 – Ξυλογραφίες, Γκαλερί «Έκφραση», Γλυφάδα, 1988· Μπάμπης R. – Ξυλογραφίες, Γαλλικό Ινστιτούτο, Θεσσαλονίκη, 1990· Ο Τελευταίος «Περίπατος» – Ξυλογραφίες, Πνευματικό Κέντρο, Πολιτιστικός Οργανισμός του Δήμου Αθηναίων – ΠΟΔΑ, Αθήνα, 2004· Περίπατος ανάμεσα σε άγνωστες μορφές: Οι ξυλογραφίες του Μπάμπη Ρετζεπόπουλου, Δημαρχείο 3ου Διαμερίσματος, Παρίσι, 2005· Συναντώντας τον Μπάμπη Ρετζεπόπουλο: Ζωγραφική – Χαρακτική, Ίδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού, Τήνος, 2008· «Ιδέες και περιστατικά», Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων, Αθήνα, 2025. Το 1975, με τον επιστήθιο φίλο του, Λευτέρη Κρητικό, ίδρυσαν στη Χώρα της Τήνου την ιστορική γκαλερί «Το Μαγαζί». Έργα του βρίσκονται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας (Τμήμα χαρακτικής), στην Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλέξανδρου Σούτσου, στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος και σε ιδιωτικές συλλογές στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ.
Την επιμέλεια της έκθεσης υπογράφει ο ιστορικός τέχνης Χριστόφορος Μαρίνος.
Η έκθεση συνοδεύεται από τρίγλωσσο κατάλογο (ελληνικά, γαλλικά, αγγλικά) τριακοσίων σελίδων, σχεδιασμένο από τον Ιωάννη Μαρκάκη (εκδόσεις ΟΥΤΙΣ), με κείμενα του επιμελητή της έκθεσης και της έκδοσης Χριστόφορου Μαρίνου, του Σάββα Απέργη, της Ειρήνης Οράτη, της Λένας Ρετζεποπούλου, του Πραξιτέλη Τζανουλίνου, του Μάρκου Τουφεκλή και της Μαργκερίτ Χαλατζιάν.
Η έκθεση πραγματοποιείται με την ευγενική υποστήριξη της Εταιρείας Εικαστικών Τεχνών Α. Τάσσος.
Ώρες λειτουργίας των εκθέσεων του Ιδρύματος Τηνιακού Πολιτισμού:
Δευτέρα, Τετάρτη & Πέμπτη: 9:00 – 14:30
Παρασκευή, Σάββατο & Κυριακή: 10:00 – 14:00 & 19:00 – 21:30
ΙΔΡΥΜΑ ΤΗΝΙΑΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
GR-842 00, Ακτή Δρόσου, Τήνος
Τ: (+30)22830 29070
e-mail: itiptinos@gmail.gr, www.itip.gr
