Ομιλία της Προέδρου της ΚΟΙΝΣΕΠ «Το Μπατίκι» στο Διεθνές Συνέδριο «Η ξερολιθιά από κάθε οπτική»
Με μεγάλη επιτυχία και την παρουσία πλήθους πολιτών και εκπροσώπων του Δ.Σ. του Εμποροεπαγγελματικού και Βιοτεχνικού Συλλόγου Τήνου, πραγματοποιήθηκε στο νησί μας το Διεθνές Συνέδριο «Η ξερολιθιά από κάθε οπτική», που συνδιοργάνωσαν το Μεσογειακό Κέντρο Περιβάλλοντος και η ΚΟΙΝΣΕΠ «Το Μπατίκι», στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου «Ευρωπαϊκό Σταυροδρόμι των Περιοχών της Ξερολιθιάς», με τη στήριξη του προγράμματος Erasmus+ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Φορείς από την Ελλάδα, τη Γαλλία, την Ισπανία και την Κροατία μοιράστηκαν εμπειρίες και καλές πρακτικές για την προστασία και αξιοποίηση της ξερολιθιάς ως βασικού στοιχείου τοπίου, πολιτισμού και περιβαλλοντικής ανθεκτικότητας.
Η Αναστασία Ψάλτη, πρόεδρος της ΚΟΙΝΣΕΠ «Το Μπατίκι», αφού εξήγησε -κατά την ομιλία της- ότι η ΚΟΙΝΣΕΠ έχει στόχο την άντληση καλών ευρωπαϊκών πρακτικών για «να πετύχουμε πράγματα για το νησί μας», ανέδειξε την κρίσιμη σημασία των ξερολιθιών για το μέλλον της Τήνου. Όπως υπογράμμισε, «η υπαρξιακή απειλή που φαίνεται να αντιμετωπίζει το νησί μας είναι διπλή και συνεχώς αυξάνεται: λειψυδρία και προοδευτική ερημοποίηση των εδαφών». Εξήγησε, σε ό,τι αφορά το πρώτο, πως «η μεγάλη αύξηση της ζήτησης του νερού, λόγω του τουρισμού που διαρκώς αυξάνεται, λόγω της κλιματικής αλλαγής και της μείωσης των βροχοπτώσεων, λόγω της μη ορθής διαχείρισης του θέματος των υδρογεωτρήσεων, δεν αντιμετωπίζεται με επάρκεια». Σε ό,τι αφορά τη δεύτερη πρόκληση, είπε ότι οι ξερολιθιές, που σήμερα έχουν καταστραφεί, λειτουργούσαν τα προηγούμενα πολλά χρόνια ως σύστημα συγκράτησης εδαφών και φυσικής διαχείρισης υδατικών πόρων. «Οι ξερολιθιές δεν είναι απλώς τοίχοι. Είναι σύστημα ήπιας διοχέτευσης του νερού στο έδαφος, χωρίς να παρασύρεται το έδαφος. Το νερό κυλά ήπια και αργά, εμποτίζει το χώμα, εμπλουτίζει τους υδροφόρους ορίζοντες», σημείωσε.
Τι κάνουν οι άλλες χώρες – Τα ευρωπαϊκά πρότυπα
Στη Μαγιόρκα το δίκτυο ξερολιθιών της περιοχής Serra de Tramuntana έχει γίνει μοχλός επαναπροσδιορισμού του τουριστικού μοντέλου του νησιού. Στόχος είναι η μετάβαση από ένα τουριστικό προϊόν «ήλιου και θάλασσας» σε βιώσιμο τουρισμό που φέρνει τον επισκέπτη μέσα στο τοπίο, στην αγροτική ιστορία και στην ταυτότητα του νησιού. Όπως τόνισε η κυρία Ψάλτη: «Σε ένα νησί με 13 εκατομμύρια επισκέπτες, θέλουν να μετατρέψουν το τουριστικό προϊόν σε κάτι βιώσιμο, βασισμένο στη σχέση του ανθρώπου με τη φύση και την παράδοση».
Στη Γαλλία, κατά την ίδια, «το κράτος έχει δημοσιεύσει προκήρυξη για τη χρηματοδότηση ιδιωτών και οργανώσεων για την αποκατάσταση ξερολιθιών, με στόχο την αγροοικολογική προστασία, τη βιοποικιλότητα και την αντιδιαβρωτική θωράκιση των εδαφών. Τα έργα αφορούν ακριβώς τις ίδιες ανάγκες που έχει και η Τήνος: αποκατάσταση τοίχων, μονοπατιών, αγροτικών αναβαθμίδων».
Σχολιάζοντας τις διεθνείς πρακτικές, η πρόεδρος της ΚΟΙΝΣΕΠ «Το Μπατίκι», συμπλήρωσε ότι «τα προγράμματα έχουν τον ίδιο στόχο, την αποκατάσταση των ξερολιθιών, κάθε ένα για τον λόγο που έχει επιλέξει: Πολιτισμός, αγροτική παραγωγή, βιώσιμος τουρισμός, προστασία εδάφους».
Η πρόταση που καταθέτει «Το Μπατίκι» για την Τήνο
Αξιοποιώντας την εμπειρία από άλλες χώρες, «Το Μπατίκι» έχει ήδη ολοκληρώσει ένα πλήρες σχέδιο προκήρυξης που μπορεί να υιοθετηθεί από τον Δήμο Τήνου, την Περιφέρεια ή την ελληνική κυβέρνηση, διά των αρμόδιων υπουργείων. «Έχουμε έτοιμο σχέδιο, μεταφρασμένο, οργανωμένο και προσαρμοσμένο στα δεδομένα της Τήνου», τόνισε η κυρία Ψάλτη για να προσθέσει: «Η πρότασή μας προβλέπει χρηματοδότηση 500.000 ευρώ, που θα κατευθυνθεί σε φυσικά πρόσωπα και οργανώσεις για την επισκευή λιθοδομών, μονοπατιών, αναβαθμίδων και μικρών παραδοσιακών κτισμάτων, αποκλειστικά με τη μέθοδο της ξερολιθιάς. Το μόνο που μένει πλέον είναι η Τοπική Αυτοδιοίκηση και η κεντρική διοίκηση να αγκαλιάσουν την πρόταση. Δεν είναι μόνο ζήτημα ομορφιάς του νησιού. Είναι ζήτημα βιωσιμότητάς του».
Κλείνοντας, έστειλε καθαρό μήνυμα: «Με τις ξερολιθιές μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την κλιματική και την υδατική κρίση. Δεν είναι μια πολιτιστική πρωτοβουλία, αλλά μια επωφελής επένδυση για το μέλλον της Τήνου».
► Μπορείτε να παρακολουθήσετε την ομιλία της Αναστασίας Ψάλτη στο Διεθνές Συνέδριο για την ξερολιθιά: https://fb.watch/DmIzYn8aK0/
Παρουσίαση της πρότασης που κατέθεσε «Το Μπατίκι»
Η πρόταση, που κατέθεσε «Το Μπατίκι» και η Αναστασία Ψάλτη κατά τη διάρκεια του Διεθνούς Συνεδρίου για την ενεργοποίηση του δικτύου ξερολιθιών της Τήνου ως κρίσιμης «πράσινης υποδομής» προέκυψε μέσα από την ανταλλαγή εμπειρίας με τους εταίρους στο ευρωπαϊκό έργο «Ευρωπαϊκό Σταυροδρόμι των Περιοχών της Ξερολιθιάς», την Περιφέρεια της Μαγιόρκα και τον οργανισμό Volibulis στη Γαλλία, όπου αντίστοιχα προγράμματα βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη, επιβεβαιώνοντας τη βέλτιστη πρακτική.
Η Τήνος αναγνωρίζεται ως «κλιματικό hotspot» της Μεσογείου, αντιμέτωπη με μια διπλή υπαρξιακή απειλή: την αυξανόμενη λειψυδρία και τη μείωση της διαθεσιμότητας νερού έως και 17% έως το 2100. Η προληπτική επένδυση σε ανθεκτικές υποδομές κρίνεται ως στρατηγική αναγκαιότητα.
Το δίκτυο ξερολιθιών του νησιού (300.000 στρέμματα) δεν είναι μόνο πολιτιστική κληρονομιά, αλλά λειτουργεί ως φυσικός μηχανισμός διαχείρισης:
- Προστασία Εδάφους: Οι αναβαθμίδες συγκρατούν το χώμα, εμποδίζοντας τη διάβρωση και την ερημοποίηση.
- Εμπλουτισμός Υδροφορέων: Επιβραδύνουν τη ροή του νερού, επιτρέποντας τη διείσδυση στο υπέδαφος και την αναπλήρωση των υπόγειων υδάτων.
- Οικολογική Απόδοση: Ενισχύουν την υδατική ασφάλεια, καταπολεμούν την ερημοποίηση και προστατεύουν τη βιοποικιλότητα.
Η πρόταση περιλαμβάνει την προκήρυξη Προγράμματος Επιχορήγησης για τη συντήρηση των ξερολιθιών, με Συνολικό Προϋπολογισμό 500.000 €.
Βασικές Αρχές του Προγράμματος:
- Δικαιούχοι: Φυσικά πρόσωπα/Αγρότες/Κτηνοτρόφοι, καθώς και μη κερδοσκοπικοί φορείς (πολιτιστικοί, περιβαλλοντικοί) με έδρα την Τήνο.
- Επιλέξιμες Εργασίες: Αποκλειστικά εργασίες με την παραδοσιακή τεχνική της ξερολιθιάς, χωρίς τη χρήση κανενός συνδετικού υλικού (π.χ. τσιμέντο).
- Ύψος Ενίσχυσης: Έως 10.000 € για φυσικά πρόσωπα/αγρότες και έως 15.000 € για μη κερδοσκοπικούς φορείς.
Η πρόταση της Αναστασίας Ψάλτη και της ΚΟΙΝΣΕΠ «Το Μπατίκι» αποτελεί μια τεκμηριωμένη και πολλαπλά επωφελή επένδυση στη μελλοντική ανθεκτικότητα της Τήνου, βασισμένη σε διεθνή πρότυπα. Καλούμε τον Δήμο Τήνου, την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου και τα συναρμόδια Υπουργεία (Πολιτισμού, Κλιματικής Κρίσης) να υιοθετήσουν και να υλοποιήσουν άμεσα την πρόταση, διασφαλίζοντας ένα βιώσιμο μέλλον για το νησί.
