Διανύοντας τον κύκλο του έτους, καθώς και τον εορταστικό- θρησκευτικό κύκλο φθάσαμε και πάλι φέτος στην έναρξη της περιόδου της Τεσσαρακοστής του Πάσχα. Μια περίοδος που ξεχωρίζει στην Ορθόδοξη Εκκλησία για το θεσμό της νηστείας και των ιδιαίτερων τελετών που γίνονται, όπως το Μεγάλο Απόδειπνο, η Προηγιασμένη, οι Χαιρετισμοί στην Παναγία, καθώς και η λειτουργία του Μ. Βασιλείου.
Η νηστεία, σήμα κατατεθέν της περιόδου που ξεκινάει από την Καθαρά Δευτέρα, δεν τέθηκε σαν βασανιστήριο από το Θεό στον άνθρωπο, αλλά ως μέσο άσκησης και αγώνα για αυτοκυριαρχία στο σώμα και στη ψυχή. Δεν έχει σκοπό να μας στερήσει παντελώς το φαγητό. Προσωρινά για ένα διάστημα 40-50 ημερών θέτει την άσκηση του σώματος πριν τα μεγάλα γεγονότα του Πάσχα, δηλαδή της Σταύρωσης και της Ανάστασης του Χριστού. Σίγουρα η νηστεία επηρεάζει θετικά το σώμα και τη ψυχή του ανθρώπου. Τα οφέλη της για την υγεία του σώματος είναι δεδομένα, αφού και η επιστήμη της Ιατρικής επιβεβαιώνει τα πλεονεκτήματα της νηστείας, συστήνοντας στους ανθρώπους ν’ αποφεύγουν κάποιες τροφές και να προτιμούν κάποιες άλλες.
Ευαγγελική παράδοση η νηστεία. Ο ίδιος ο Χριστός νήστεψε σαράντα ημέρες. Η νηστεία της Εκκλησίας δοκιμασμένη μέσα στα βάθη των αιώνων από τους Αγίους Πατέρες και ασκητές της πίστης μας, προσφέρεται στο σύγχρονο άνθρωπο ως μέσο για την αποφυγή της σπατάλης των τροφίμων και της υπερκατανάλωσης. Είναι ένας κανόνας υγείας που μπορούμε να τον ακολουθήσουμε στη ζωή μας όσον αφορά την συγκράτηση του εαυτού μας και τον κορεσμό της κοιλίας με τροφές. Δεν ταλαιπωρούμε και βασανίζουμε το σώμα μας κόβοντας εντελώς το φαγητό, αλλά βάζουμε όρια στο είδος και στην ποσότητα της τροφής. Όμως η νηστεία δεν αποτελεί αυτοσκοπό, δηλαδή μόνο και μόνο να περιορίσουμε το φαγητό και να φροντίσουμε το σώμα μας, αλλά συνδυάζεται και με την υγεία την ψυχολογική και πνευματική. Η σωματική νηστεία έχει επίδραση και στη ψυχολογία του ανθρώπου, αφού περιορίζει βλαβερές συνήθειες κι εξαρτήσεις που επηρεάζουν τη συμπεριφορά μας.
Με τη νηστεία στις τροφές μπορούμε εύκολα να ελέγξουμε ψυχολογικές εξαρτήσεις κι εμμονές, που μας δημιουργούν αισθήματα άγχους και κατάθλιψης στον εαυτό μας. Έτσι λοιπόν στην Εκκλησία η νηστεία των τροφών συνοδεύεται και με έλεγχο των λόγων και των επιθυμιών μας, καθώς και με περιορισμό της κατάκρισης και του θυμού απέναντι στον συνάνθρωπο. Σημειώνει εδώ ο Μ. Βασίλειος ότι αληθινή νηστεία και ευάρεστη απέναντι στο Θεό είναι εκείνη που δεν φροντίζει μόνο για το περιορισμό της τροφής, αλλά και για «…. την εγκράτεια γλώσσης, θυμού αποχή, επιθυμιών χωρισμού, καταλαλιάς, ψεύδους και επιορκίας˙ η τούτων ένδεια νηστεία εστίν αληθής και ευπρόσδεκτος». Όπως σημειώνει ο ιερός Χρυσόστομος δεν ωφελείται ο άνθρωπος αν σταματάει την κατανάλωση κρέατος, ενώ αντίθετα με την κατάκριση των συνανθρώπων του «δαγκώνει και κατατρώει» τις σάρκες των άλλων. Σωματική και ψυχική νηστεία έχουν ένα σκοπό κι εκεί αποβλέπουν, στην αγωνιστική προετοιμασία μας να οδηγηθούμε σωστά στην αληθινή βίωση των γεγονότων του Πάσχα, της Σταύρωσης και της Ανάστασης του Κυρίου Ιησού Χριστού. Έχοντας τη νηστεία ως μέσο άσκησης του σώματος και ελέγχου των εξαρτήσεων και των παθών μας, βλέπουμε καθαρά και βιώνουμε το πάθος της Σταύρωσης καθώς και το σωτήριο γεγονός της Ανάστασης του Χριστού. Τότε στη μεγάλη χαρά της Ανάστασης του Κυρίου μας, η Εκκλησία θα καλέσει «νηστεύσαντες και μη νηστεύσαντες» για να χαρούν και να απολαύσουν όλοι μαζί τη σωτηρία που έφερε ο αναστημένος Χριστός για όλους τους ανθρώπους.
Όλη αυτή η αγωνιστική προετοιμασία της νηστείας δεν γίνεται αυτόνομα και ανεξάρτητα απ’ τον κάθε άνθρωπο, αλλά μέσα στο περιβάλλον του χώρου της Εκκλησίας, όπου ο πιστός ενώνεται με τον Σωτήρα Χριστό και με τους υπόλοιπους πιστούς συμμετέχοντας στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας.
Καλή δύναμη στο νέο αγώνα που ξεκινάει και καλή Σαρακοστή μέχρι την εορτή του Πάσχα.
Τήνος 13 Μαρτίου 2021
Ευάγγελος Περιβολαράκης
Θεολόγος
