Κείμενο: Έλενα Κολλάτου –
Φωτογραφίες: Έλενα Κολλάτου, Λεωνίδας Τούμπανος
www.epathlo.gr
Στην Τήνο ανταµώνει ο ουρανός και η θάλασσα, τα λιόδεντρα µε τα µελτέµια, το συµπαγές µάρµαρο µε τη λεπτή, διάφανη πίστη και το θεόπνευστο ανώνυµο χέρι που έχτισε πεζούλες, περιστερώνες και ξερολιθιές, έχτισε στοές στα γραφικά χωριά και µετουσίωσε το τοπίο σε χώρο µε καθηλωτική δυναµη και ενέργεια.
Η Τήνος είναι το νησί της Παναγιάς, αυτό το ήξερα. Ήξερα για τη θαυµατουρ,γή ,εικόνα της, το πλήθος των πιστών τον ∆εκαπενταύγουστο και τον τορπιλισµό της Ελλής στο λιµάνι. Μέχρι εκεί. Ευτυχώς αυτά που δεν ήξερα ήταν πολύ περισσότερα και πολύ πιο εντυπωσιακά – η Τήνος, βλέπεις, κρατά κρυµµένα τα µυστικά της. Και όπως την εποχή των πειρατών, οι νησιώτες οχειρώνονταν στην ενδοχώρα και τα ορεινά, φυλάσσοντας όλα τον πλούτο τους εκεί, έτσι και σήµερα, για να την κατακτήσεις, θα πρέπει να εισχωρήσεις βήµα το βήµα, αργά, καρτερικά και σταθέρα στο εσωτερικό της. Να γίνεις περιηγήτης, όχι επισκέπτης.
Να αφουγκραστείς, να οσφρηστείς, να αγγίξεις, να γευτείς, να αισθανθείς, ώσπου να λυτρωθείς και καθάριος τον δρόµο σου να συνεχίσεις.
Σε αυτό το εγχείρηµα το Tinos Trails, το επίσηµο δίκτυο πεζοπορικών µονοπατιών, το οποίο δηµιουργήθηκε και συντηρείται από τον ∆ήµο Τήνου, θα είναι αρωγός σου. Φέτος εγκαινιάστηκε ένα δίκτυο µονοπατιών, που αγγίζει τα 152χλµ και ενώνει σηµεία ιστορικού ενδιαφέροντος, οικισµούς, παραλίες, ξωκλήσια, λατοµεία και γρανιτικούς σχηµατισµούς σε 12 κυκλικές – ως επί το πλέιστον – διαδροµές. Η ιστορία της Τήνου (κυριολεκτικά) στα πόδια σου! Τα ευφάνταστα ονόµατα: Φύση σε αντιθέσεις, Γεωδιαδροµή, Στράτα των Μύλων, Τρείς Πρωτεύουσες, Από τη Θάλασσα στον Ουρανό αποκαλύπτουν µόλις λίγη από τη µαγεία, που κάθε µια τους κρύβει για τον περιπατητή. Οι διαδροµές – πρότυπα, σηµατοδοτηµένες και χρονοµετρηµένες, δηµιουργήθηκαν σε συνεργασία µε την Paths of Greece και στην πλειοψηφία τους αναδεικνύουν ένα ήδη υπάρχον δίκτυο µονοπατιών, που η διαµόρφωσή του χάνεται στο βάθος της ιστορίας, όταν εξυπηρετούσε ανάγκες εµπορίου, µεταφοράς προιόντων και χωρικών.
Οι Τρεις Πρωτεύουσες (Τ1)
Ξεκινήσαµε πρωί και το πρώτο φως της ηµέρας µας βρίσκει στον περίβολο του Ιερού Ναού της Ευαγγελιστρίας στη Χώρα της Τήνου. Το µονοπάτι ανηφορίζει τη λεοφώρο της Μεγαλόχαρης και φτάνει στο σηµείο που στις 30 Ιανουαρίου 1823 βρέθηκε η εικόνα της Παναγίας, µετά από όραµα που είδε η Αγία Πελαγία.
Ο ουρανός φωτίζεται σιγά σιγά από τον Ήλιο που ανεβαίνει στο στερέωµα και η νύχτα υποχωρεί µαζεύοντας τα πέπλα της. Μια µικρή γάτα, αδιαφορώντας για τους πιστούς, παίζει και χοροπηδάει µε τα ξερά φύλλα, που τα παρασέρνει το πρωινό αεράκι. Η απλότητα της στιγµής, η πρωινή δροσιά, το µυστηριακό φως του ξηµερώµατος και οι ελάχιστοι πιστοί που µπαινοβγαίνουν σιωπηλοί στον Ναό συµβάλλουν στο κατανηκτικό αίσθηµα.
Αφήνοντας πίσω µας τον Ναό ακολουθούµε το έντονα ανηφορικό µονοπάτι, που µετά 20 λεπτά, θα µας φέρει στις Πόλες, την αρχαία πρωτεύουσα του νησιού που αγνάντευε από ψηλά τη Χώρα και το λιµάνι. Λείψανα έχουν µείνει µόνο να τη θυµίζουν, ωστόσο µια µικρή περιήγηση αρκεί να νιώσεις τις δονήσεις απο τις περπατησιές των αρχαίων εκείνων κατοίκων. Ανηφορίζοντας κι άλλο για τον βράχο του Ξώµβουργου, τη µεσαιωνική πρωτεύουσα του νησιού, περνάµε πλάι από τους Ανεµόµυλους. Αγέροχοι µάρτυρες της ιστορίας της Τήνου, η πλειοψηφία τους χτίστηκε την εποχή της Ενετοκρατίας, όταν το νησί καλλιεργούνταν εντατικά µε σιτηρά κι οι δυνατοί ανέµοι, που ανέκαθεν φυσούσαν στο νησί εκµεταλεύτηκαν για το άλεσµά τους. Στο µεγάλο προαύλιο του διατηρητέου µεταβυζαντινού ναού της Παναγιάς στα Θυρίδια, καθίσαµε να ξαπωστάσουµε θαυµάζοντας το µεγάλο ορείνο όγκο του Ξώµβουργου που στέκει πάνω από το κεφάλι µας επιβλητικό.
Ο βραχώδης λόφος προσφέρει φυσική οχύρωση και οπτικό έλεγχο µέρους του νησιού ενώ υπάρχουν ενδείξεις ότι κατοικούνταν από την αρχαία περίοδο και τα γεωµετρικά χρόνια. Την εποχή της Βενετοκρατίας ονοµαζόταν κάστρο της Αγίας Ελένης κι ήταν από τα ισχυρότερα των Κυκλάδων µέχρι το 1715, που οι Τούρκοι το ανατίναξαν καταστρέφοντας το ολοσχερώς. Η ανάβαση στην κορυφή του απόκρυµνου βράχου είναι αρκετά επίπονη και ο δυνατός αέρας δεν βοηθάει ιδιαίτερα, παρόλα αυτά η θέα είναι µαγευτική.
Κάτω ακριβώς από το βράχο βρίσκεται το µοναστήρι της Ιεράς Καρδίας, από τα µεγαλύτερα προσκυνήµατα της καθολικής Ελλάδας. Τόπος των γλυπτών η Τήνος, την αυλή του κοσµεί ένα µεγάλο άγαλµα του Χριστού, έργο του Ιωάννη Φιλιππότη.
Κατηφορίζοντας, φτάνουµε στην Καρυά, ένα από τα αρχαιότερα χωριά του νησιού και θαυµάζοντας τη θέα της Χώρας από ψηλά, προχωρήσαµε προς το Μουντάδο. Μαζεµένο και πεντακάθαρο, µε µυρωδάτους βασιλικούς στα παράθυρα και φουντωτές µπουκαµβίλιες στις αυλές, έχει σπουδαία δείγµατα κυκλαδίτικης αρχιτεκτονικής, δροµάκια µε σκαλιά, πλακόστρωτα, αψιδωτές καµάρες και παραδοσιακά σπίτια. Επιστρέφοντας στη Χώρα, περάσαµε από το φράγµα της Βακέτας, έργο υδροδότησης, που ολοκληρώθηκε πρόσφατα. Κατάκοποι µα πανευτυχείς, µετά 13 χ.λ.µ. διαδορµής, επιστρέψαµε στο δωµάτιο για ξεκούραση.
Η Γεωδιαδροµή (Μ2)
Ο Βωλάξ, ένα από τα παλαιότερα χωριά της Τήνου, αποτελεί σηµείο εκκίνησης της δεύτερης διαδροµής. Το τοπίο είναι µοναδικά εντυπωσιακό και επιβλητικό. Μοιάζει σεληνιακό µε τους διάσπαρτους γρανιτένιους ολοστρόγγυλους κι άλλοτε ζωόµορφους βράχους. Το µονοπάτι, που ξεκινάει έξω ακριβώς από το χωριό, σε περνά ανάµεσα από το µεγαλπρεπές αυτό θέαµα µε κατεύθυνση το ξωκλήσι της Παναγιάς της Θεοσκέπαστης. Ο αέρας, αρκετά δυνατός και σήµερα, παράσερνε τα σύννεφα, που µε γρήγορες εναλλαγές µια άφηναν τις ηλιαχτίδες να φανούν και µια τις σκίαζαν. Τα δέντρα είχαν πια συνηθίσει τον έντονο άνεµο, είχαν γύρει προς την κατεύθυνσή του και επιδέξια είχαν αναπτύξει το φύλλωµα τους µονόπαντα. Η σοφία της φύσης, σκέφτηκα, µας διδάσκει την ικανότητα της προσαρµογής! Στο απόκοσµο τούτο τοπίο βόσκουν κατσίκια και πρόβατα και για λίγο ανασηκώνονται και µας κοιτούν καθώς ανηφορίζουµε προς το ξωκλήσι. Ακολουθούµε το µοναπάτι ευλαβικά και σε σηµεία που νιώθουµε αβεβαιότητα για το ποιά είναι η σωστή διαδροµή· κοιτάµε γύρω µας και βρίσκουµε τα σηµάδια της σήµανσης, δύο παράλληλες γραµµές, µια λευκή και µια κόκκινη.
Στεκόµαστε στη µέση του µονοπατιού και γύρω µας οι σµιλεµένοι βράχοι, όγκοι σιωπηλοί, µεγαλόπρεποι ασκούν θαρρείς µια µαγική επιρροή πάνω µας. Μας καθηλώνουν, µας γοητεύουν, κι από όλες τις εκδοχές της δηµιουργίας τους, διαλέγω τον µύθο που θέλει τον Βωλάξ να είναι πεδίο Τιτανοµαχίας και τους βράχους, ό,τι απέµεινε από τη φοβερή σύγκρουση µεταξύ Τιτάνων και θεών.
Σε κάποιο σηµείο, η διαδορµή, διασταυρώνεται µε το µονοπάτι των γρανιτικών σχηµατισµών, είναι ελαφρώς δύσβατη αλλά το τελικό θέαµα σίγουρα σε ανταµείβει.
Ξαναβγήκαµε στο κυρίως µοναπάτι που µετά την ανηφόρα αρχίζει πλεόν και κατηφορίζει. Όσο πλησιάζουµε τα ερείπια ενός µύλου, ο ήχος του νερού γίνεται πιο έντονος. ∆ιασχίζουµε το ρυάκι – τέλος καλοκαιριού και το νερό είναι λιγοστό – περνάµε µέσα από χωράφια, που και που συναντάµε κατσίκια και πρόβατα, αφήνουµε στα αριστερά µας δυο µικρά ξωκλήσια και κινούµαστε προς τη Μυρσίνη. Το µονοπάτι περνάει δίπλα από συκιές, βελανιδιές, µυρτιές και µερικά µποστάνια πριν την είσοδο στον γραφικότατο οικισµό που είναι χτισµένος στους πρόποδες του Τσικνιά -το ψηλότερο βουνό της Τήνου στα 729µ. υψόµετρο. Από εδώ µπορεί κανείς να ανεβεί στην κορυφή του που σύµφωνα µε το µύθο είναι κατοικία του Αιόλου.
Περνώντας µέσα απο το χωριό, εµείς συνεχίσαµε τον δρόµο µας προς το Φαλατάδος, ακόµη έναν από τους παλαιότερους οικισµούς του νησιού, που περιστοιχίζεται από µια έκταση µε οπωροφόρα δέντρα, µουριές και πλατάνια. Όπως όλα τα χωριά της Τήνου είναι πεντακάθαρο και περιποιηµένο. Η ικανοποίηση, του να πηγαίνεις από το ένα χωρίο στο άλλο ,ακολουθώντας το µονοπάτι είναι µοναδική. Σε γεµίζει αυτοπεποίθηση και ευχαρίστηση, ενώ σου δηµιουργεί και αίσθηµα κατάκτησης. Κάθε οικισµό που συναντάς, τον έχεις δει να προβάλλει από µακριά, να µεγαλώνει καθώς πλησιάζεις και να ξεµακραίνει καθώς τον αφήνεις πίσω σου. Είναι µια διαδικασία που απαιτεί σωµατικό κόπο, υποµονή και επιµονή. Επιβάλλει τον δικό της χρόνο, κατά τη διάρκεια του οποίου µαθαίνεις τον τόπο, γνωρίζεις τις µυρωδιές του, τα δέντρα του, τα ζώα που κατοικούν σε αυτόν και αν είσαι άνθρωπος δεκτικός µε ψυχή ανοιχτή δε µπορείς παρά να συγκινηθείς και να δεθείς µαζί του. Σε µια διαδροµή, που περνά πάλι µέσα από γρανιτικούς βράχους, επιστρέφουµε στον Βωλάξ για να κλείσουµε το µονοπάτι ακριβώς, όπως το ξεκινήσαµε.
Από τη Θάλασσα στον Ουρανό (Τ2)
Αφού τις προηγούµενες µέρες κινηθήκαµε αρκετά στην ενδοχώρα, είπαµε για αλλαγή να ξεκινήσουµε την επόµενή µας διαδροµή µε µια βουτιά στη θάλασσα, στον Άγιο Ιωάννη Πόρτο. ∆ροσιστήκαµε και πήραµε να ανηφορίζουµε την πλαγιά του Κεχροβουνίου για τα ∆υό Χωριά. Που και που σταµατούσαµε και γυρίζαµε πίσω µας κατά τη θάλασσα για να θαυµάσουµε την πανοραµική θέα. Η άφιξή µας στον οικισµό δικαίωσε τον µόχθο της ανάβασης. Πανέµορφα τα ∆υο Χωριά µε παραδοσιακά σπίτια αµφιθεατρικά χτισµένα, σε καταπράσινη πλαγιά. Στην πλατεία δεσπόζει ο πλάτανος που χαρίζει γεναιόδωρα τη σκιά του. Αξίζει εδώ να πιείς ένα καφέ και να φας κάτι ελαφρύ πριν συνεχίσεις. Να βιώσεις λίγο τους νωχελικούς ρυθµούς µακριά από την πόλη, να αφαιρεθείς κοιτώντας τα φύλλα των δέντρων να σείωνται στο αεράκι, να θαυµάσεις τα ασβεστωµένα σπίτια, τα δαιδαλώδη δροµάκια, τις γραφικές στοές, τις κάτασπρες κρήνες και να αγναντέψεις το πέλαγο που γυαλίζει απο ψηλά στο φως του ήλιου. Όταν ο καιρός είναι καλός διακρίνονται τα κοντινά νησια Σύρος, ∆ήλος, Μύκονος αλλά και τα πιο µακρινά, Πάρος, Νάξος, Σέριφος, Κύθνος κάνοντας το σηµείο εξαιρετικό για την επόπτευση µεγάλο µέρος του πελάγους.
Από τα ∆ύο Χωριά φαίνεται απέναντι λίγο ψηλότερα ο Αρνάδος, επόµενη στάση της διαδροµής µας µε χαρακτηριστικά πλακόστρωτα καλεντερίµια και µεσαιωνικές καµάρες. Ξαποστάσαµε στη µεγάλη πλατεία µε το Ναό της Ανάληψης του Χριστού και το κοινοτικό καφενείο. Ατενίσαµε το Αιγαίο από ψηλά και το απέραντο µπλε γέµισε και φούσκωσε την ψυχή µας και έβγαλε πανιά.
Η διαδροµή µετά τον Αρνάδο αρχίζει και κατηφορίζει προς τους οικισµούς Μπερδεµιάρο και Τριαντάρο κι εσύ χαίρεσαι τη µοναδική θέα της Χώρας. Όλα τα χωριά της Τήνου είναι ξεχωριστά και όµορφα και στην πλειοψηφία τους σέβονται τα παραδοσιακά στοιχεία αρχιτεκτονικής γεγονός που τους δίνει ιδιαίτερο χαρακτήρα. Γι’ αυτό και αξίζει να τα επισκεφτείς όλα. Καθένα έχει κάτι µοναδικό και όλα µαζί συνθέτουν το απαράµιλλο ύφος της. Μέσα από αγροτικές εκτάσεις και ξερολιθιές φτάσαµε στην παραλία του Αγίου Σωστη. Χαζέψαµε τα παιδιά που έκαναν βουτιές απο την µικρή πορβλήτα και τους ελάχιστους κολυµβητές και γυρίσαµε στον Άγιο Ιωάννη, εκεί ακριβώς από όπου ξεκινήσαµε.
Η πεζοπορία στην Τήνο έχει χαρακτήρα ασκητικό. Περνάς ξερολιθιές, περιστερώνες και τόπους που έχουν δουλευτεί από χέρι ανθρώπου µα η παρέµβαση έχει γίνει µε τρόπο σεβαστό και αρµονικό. Φτάνοντας στα χωριά η αρµονία που αισθάνεσαι γίνεται κάτασπρη απ› τα ασπρισµένα σπίτια, γίνεται µπλε τις θάλασσας, στοές και σκαλοπάτια· και αυτά –όλα µαζί- σε πάνε κάπου ψηλότερα, ένα σκαλί εγγύτερα στο θεικό, ένα βήµα πιο πάνω στην κατανόηση του µυστηρίου της ζωής και του ανθρώπου. Σε κάθε βήµα, σε κάθε διαδροµή όλο και πιο κοντά πλησιάζεις. Η εµπειρία ανταµοίβει όχι µόνο όλες σου τις αισθήσεις µα και την ίδια την ψυχή. Και θες δε θες δεσµεύεσαι να γυρίσεις για να τις περπατήσεις όλες: στα λατοµεία, στον Πύργο, στον Φάρο Λειβάδας, στην Αετοφωλιά, στην Περάστρα, στην Αγάπη.
