Επιλέγοντας ως θέμα τις Ρίζες για την 5 η Μπιενάλε του Μουντάδου της Τήνου, με γραμμένη τη λέξη στον πληθυντικό, στοχεύουμε ν΄ ανοίξουμε τις πόρτες της δημιουργίας, παίζοντας με τις πολλαπλές έννοιες της λέξης. Η πρώτη από αυτές αναφέρεται στα φυτά που βυθίζουν τις ρίζες τους στο έδαφος για να τραφούν, να αναπτυχθούν και να ενώσουν τα φυλλώματα τους με τον ουρανό. Τα φυτά ως γνωστόν αδυνατούν να ζήσουν χωρίς τις ρίζες τους. Αυτός ο ζωτικός δεσμός που διατηρούν με τη γη, μας στέλνει και εμάς πίσω στη δική μας ύπαρξη, στις ρίζες μας, μιας και ο άνθρωπος έχει ουσιαστική ανάγκη για ρίζες ώστε να αγκυροβολήσει σε κάποιον τόπο, να αντλήσει δύναμη και ζωντάνια από αυτόν. Αυτός ο παραλληλισμός μεταξύ των φυτών και του ανθρώπου μας καλεί να περάσουμε από την κυριολεκτική σε μια μεταφορική σημασία της λέξης.
Όπως το δέντρο παραδείγματος χάρην ριζώνει στον τόπο που φυτεύτηκε και στον οποίο μεγαλώνει, έτσι κι εμείς, με έναν ανάλογο τρόπο μπορεί να ριζώνουμε εκεί όπου γεννιόμαστε. Και εδώ ο παραλληλισμός είναι ουσιαστικός από την άποψη ότι θα μπορούσαμε να ανακαλέσουμε την έννοια των δεσμών με έναν τόπο, έναν τόπο βουτηγμένο στην ιστορία του, έναν τόπο όπου έζησαν οι γονείς μας, οι παππούδες μας και οι πρόγονοί μας.
Όπως βλέπουμε ο όρος ταυτίζεται από τη μια με την έννοια του τόπου, από την άλλη με τη σχέση του παρελθόντος ώστε όταν χρησιμοποιείται να μπορεί κανείς να μιλήσει αυτονόητα και για την έννοια της καταγωγής. Επομένως η ιστορία και η γενεαλογία είναι ταυτόσημη με το «ριζικό» λήμμα. Η επίκληση αυτού του συγκεκριμένου νοήματος ανοίγει ένα νέο σημασιολογικό πεδίο φορτωμένο με ένα πλήθος εικόνων, οι οποίες απεικονίζουν τους όρους αρχή, γέννηση, θεμελίωση, στέλεχος, πηγή και πολλές άλλες.
Αλλά δυστυχώς η λέξη ρίζα όπως τα περισσότερα συνδέεται και με τη φθορά. Εδώ πάλι η μεταφορά του δέντρου ξεδιπλώνει το πλήρες νόημά της. Έτσι όπως για τον ίδιο λόγο που ένα δέντρο μπορεί να ξεριζωθεί από μια καταιγίδα, κι ο άνθρωπος επίσης μπορεί να αποκοπεί από τις ρίζες του μέσα από βίαια γεγονότα, όπως ένας πόλεμος ή απροσδόκητες καταστροφές που προκαλούνται από φυσικά ή κλιματικά φαινόμενα. Ριγμένος σε άγνωστους δρόμους, μακριά από τη γη του, απομονωμένος από την οικογένειά του, περιπλανιέται στη συνέχεια στη μοναξιά ενός εχθρικού και ξένου κόσμου στον οποίο χάνει αναπόφευκτα τον προσανατολισμό του.
Μέσα από τις έντεκα καλλιτεχνικές συνεισφορές που παρουσιάζονται φέτος, αυτή η 5η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης μας προσφέρει την ευκαιρία για μια ποιητική βόλτα στα σοκάκια του Μουντάδου, ενός χωριού που για πολλούς είναι συνώνυμο με τις ρίζες. Αυτά τα έργα, εκφράσεις της ευαισθησίας και της φαντασίας των επιλεγμένων καλλιτεχνών, μας προσκαλούν το ένα μετά το άλλο, να οικειοποιηθούμε τη λέξη Ρίζες και να βρούμε ό,τι προκαλεί στον καθένα μας αυτή με πολλαπλές έννοιες.
Mireille Liénard – Philippe Fraisse
