«Σχολικός εκφοβισμός: κατανόηση φαινομένου και παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση του»

Τι σημαίνει σχολικός εκφοβισμός?

Ο σχολικός εκφοβισμός είναι μια μορφή συναισθηματικής ή σωματικής κακοποίησης η οποία περιλαμβάνει τρία βασικά χαρακτηριστικά: Πρώτον είναι σκόπιμη, αυτό σημαίνει ότι υπάρχει  πρόθεση από την μεριά του μαθητή που ασκεί εκφοβισμό στο να βλάψει κάποιον άλλο. Δεύτερον είναι επαναλαμβανόμενη.Η συμπεριφορά επαναλαμβάνεται ή υπάρχει το ενδεχόμενο να επαναληφθεί κατά την πάροδο του χρόνου.Τρίτον εμπεριέχει ανισορροπία δύναμης. Ο θύτης έχει περισσότερη δύναμη είτε επειδή είναι μεγαλύτερος σε ηλικία είτεεπειδή έχει μεγαλύτερη σωματική διάπλασηή μεγαλύτερη φυσική δύναμη.

Μορφές που μπορεί να πάρει ο σχολικός εκφοβισμός

Ο σχολικός εκφοβισμός εκδηλώνεται με πολλές διαφορετικές μορφές, οι οποίες ποικίλλουν και ως προς το επίπεδο σοβαρότητάς τους. Κάποιες από τις πιο συνήθεις μορφές εκφοβισμού που συναντάμε είναι ο σωματικός εκφοβισμός(χτυπήματα, σπρωξίματα, κλωτσιές, δαγκωνιές, τσιμπήματα), ολεκτικός εκφοβισμός (βρισιές, προσβολές, πειράγματα ακόμη και απειλές ως προς το θύμα ότι θα το βλάψουν), οκοινωνικός εκφοβισμός (διάδοση φημών, συστηματικός αποκλεισμός καιαπομόνωση του θύματος από την ομάδα) και ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός (προσβλητικάμηνύματαπου στέλνονται από τον θύτη μέσω ιστοσελίδων, σελίδων κοινωνικής δικτύωσης, μηνυμάτων κειμένων και ούτω καθεξής).

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς στις περιπτώσεις που το παιδί τους είναι θύμα εκφοβισμού?

•           Ακούστε προσεκτικά τι έχει να σας πει το παιδί σας σχετικά με τα περιστατικά στα οποία έχει υπάρξει θύμα εκφοβισμού και αποφύγετε οποιαδήποτε είδους κριτική. Μιλήστε του ήρεμα και καθησυχαστικά, δείξτε του πως το καταλαβαίνετε και πως αντιλαμβάνεστε την σοβαρότητα των όσων σας αναφέρει.

•           Είναι πολύ σημαντικό το παιδί σας να νιώσει ασφάλεια και υποστήριξη για να μπορέσει να μοιραστεί μαζί σας το πώς νιώθει. Ενθαρρύνετε το να σας μιλήσει και δώστε του να καταλάβει ότι δεν είναι μόνο του και πως είστε εκεί για να το βοηθήσετε.

•           Δώστε προσοχή στην αντίδραση σας. Οι υπερβολικές συναισθηματικές αντιδράσεις θα αποτρέψουν το παιδί σας από το να σας εμπιστευτεί στο μέλλον δυσκολίες που μπορεί να αντιμετωπίσει.

•           Να είστε υποστηρικτικοί, διαβεβαιώστε το παιδί σας ότι αυτό που συμβαίνει δεν οφείλεται σε κάποιο δικό του λάθος, κανένας δεν αξίζει να υφίσταται εκφοβισμό.

•           Ενθαρρύνετε το παιδί σας να ανακαλύψει τα ιδιαίτερα ταλέντα και ικανότητές του, ενισχύοντας έτσι την αυτοεκτίμησή του.

•           Ενθαρρύνετε το να αναπτύξει φιλίες εκτός σχολείου και να συμμετέχει σε δραστηριότητες που θα ενισχύσουν την αυτοπεποίθηση και τις κοινωνικές του δεξιότητες (π.χ. θέατρο και χορό, ομαδικά αθλήματα, τοπικές ομάδες).

•           Προσπαθήστε να βρείτε λύσεις μαζί. Πολλά παιδιά αποφεύγουν να μιλήσουν στους γονείς τους επειδή φοβούνται ότι αυτοί θα πάνε στο σχολείο να συζητήσουν το θέμα και θα κάνουν τα πράγματα χειρότερα.Να ρωτάτε πάντα το παιδί σας τι πιστεύει ότι θα μπορούσε να γίνει για να σταματήσει ο εκφοβισμός και να σχεδιάζετε από κοινού τα επόμενα βήματά σας.

•           Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να μάθετε όσο το δυνατόν περισσότερα μπορείτε σχετικά με την κατάσταση  (π.χ. πόσο καιρό συμβαίνει, ποιοι εμπλέκονται, τον χώρο που συμβαίνει, αν υπάρχουν μάρτυρες, τι προσπάθειες έχουν γίνει μέχρι στιγμής). Το να κρατάτε γραπτό αρχείο αναφορών των παιδιών σας είναι πολύ βοηθητικό στην επικοινωνία που θα έχετε με το σχολείο

Τι δεν πρέπει να κάνουν

• Να αποδώσετε ευθύνες στο παιδί σας για τον εκφοβισμό που υφίσταται ή για λανθασμένο χειρισμό της κατάστασης. Θυμηθείτε ότι χρειάζεται πολύ θάρρος για να αποκαλύψει ένα παιδί ότι είναι θύμα εκφοβισμού.
• Να έρθετε σε επαφή με τους γονείς των θυτών ή/και τους ίδιους τους θύτες.
• Να ενθαρρύνετε το παιδί σας να εκδικηθεί χτυπώντας τον θύτη. Η επιθετικότητα δεν είναι λύση, ιδιαίτερα σε σχολεία με μηδενική ανοχή στην σωματική βία θα μπορούσε να οδηγήσει σε αποβολή του τελευταίου.

Σχετικά με το σχολείο

• Επικοινωνήστε με το σχολείο και τον δάσκαλο του παιδιού σας έχοντας οργανώσει αυτά που θέλετε να τους πείτε.
• Είναι σημαντικό να είστε ήρεμοι και να τους παρουσιάσετε με όσο δυνατόν περισσότερες λεπτομέρειες τι ακριβώς συμβαίνει και πως αυτό επηρεάζει το παιδί σας. Μοιραστείτε μαζί τους τις ανησυχίες σας.
• Σκοπός είναι να συνεργαστείτε με το σχολείο και να βρείτε από κοινού μια λύση.
• Κρατήστε επαφή με το σχολείο και κανονιστείτε συναντήσεις για να ενημερώνεστε για το πως εξελίσσεται η κατάσταση.

Τι κάνουμε στην περίπτωση που το παιδί μας εκφοβίζει?

•           Λάβετε σοβαρά υπόψιν σας αυτό που συμβαίνει. Μην αρνηθείτε ή υποτιμήσετε το πρόβλημα. Μην επαναπαυτείτε σε σκέψεις του τύπου «είναι απλώς παιδιά» ή «ο εκφοβισμός είναι φυσικό κομμάτι της ανάπτυξης των παιδιών».

•           Μιλήστε με το παιδί σας με ήρεμο και σταθερό τόνο και ρωτήστε το τι συνέβη. Αποφύγετε τις κατηγορίες και ακούστε προσεκτικά τι έχει να σας πει, δώστε του χρόνο και χώρο για να παραδεχτεί το λάθος του.

•           Εξηγήστε ψύχραιμα στο παιδί σας ότι αυτό που κάνει είναι ανεπίτρεπτο και ότι πρέπει άμεσα να σταματήσει. Ίσως το παιδί σας να μην ξέρει ότι αυτό που κάνει είναι εκφοβισμός. Ενημερώστε το για τι σημαίνει σχολικός εκφοβισμός, τη σοβαρότητα του και τις συνέπειές που μπορεί να έχει τόσο για το θύμα όσο και για τον ίδιον.

•           Μιλήστε του για το πώς σκοπεύετε να διαχειριστείτε το πρόβλημα (π.χ. να έρθετε σε επαφή με το σχολείο) και το πώς περιμένετε από το ίδιο να συμπεριφερθεί (π.χ. να ζητήσει συγγνώμη ή να γράψει ένα γράμμα στο παιδί που εκφοβίζει).

•           Ενθαρρύνεται την ενσυναίσθηση. Στόχος είναι να βοηθήσετε το παιδί σας να καταλάβει το πώς οι πράξεις του επηρεάζουν τους άλλους. Συζητήστε μαζί του για το πώς θα ένιωθετο ίδιο αν κάποιος του συμπεριφερόταν με ανάλογο τρόπο.

•           Θέσπιση σταθερών και σαφών ορίων μέσα στην οικογένεια. Περιγράψτε τις συνέπειες για τις συμπεριφορές εκφοβισμού και εφαρμόστε τες- αποφύγετε την χρήση σωματικών τιμωριών, αντ’ αυτού χρησιμοποιήστε τεχνικές όπως η απώλεια προνομίων. Παράλληλα προσφέρεται επαίνους και ενισχύσεις για τις θετικές συμπεριφορές του παιδιού.

•           Βοηθήσετε το παιδί σας να μάθει διαφορετικούς τρόπους για την επίλυση των συγκρούσεων και για το πώς να διαχειρίζεται αρνητικά συναισθήματα όπως ο θυμός, η ανασφάλεια, ματαίωση. 

•           Βοηθήστε το παιδί σας να ενισχύσει την αυτοεκτίμηση του μέσα από την ανάπτυξη των ικανοτήτων και των ταλέντων του και όχι μέσω της επιβολής του σε κάποιον αδύναμο.

•           Προσπαθήστε να καταλάβετε γιατί το παιδί σας συμπεριφέρεται έτσι, τι δυσκολίες αντιμετωπίζει, τι προσπαθεί να σας επικοινωνήσει.

Καραφέρη Εύα

Κλινική Ψυχολόγος MD

Κλιμάκιο Τήνου ΚΜΨΥ ΒΑ Κυκλάδων ΕΠΑΨΥ

Βιβλιογραφία

Ελληνόγλωσση

Καραβόλτσου, Α. Αθηνά (2013). Συνοπτικό εγχειρίδιο αντιμετώπισης σχολικού εκφοβισμού εκπαιδευτικών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (Διπλωματική εργασία). Εθνικό& Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα.

Καραγιάννη, Α. (2019, Νοέμβριος 4). Όψεις του σχολικού εκφοβισμού. Κοινή γνώμη. Ανακτήθηκε από https://www.koinignomi.gr/news/i-gnomi-sas/apopseis/2019/11/04/opseis-toy-sholikoy-ekfovismoy.html

Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού δικαίου-Ίδρυμα Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου. (2015). Επιμορφωτικό υλικό για στελέχη εκπαίδευσης και εκπαιδευτικούς. Ανακτήθηκε από  http://stop-bullying.sch.gr/wp-content/uploads/2015/10/ekpaideutikos.pdf

Ξενόγλωσση

Bullying UK-Family lives. (n.d.). What to do if your child is being bullied. Retrieved February 3, 2020, from https://www.bullying.co.uk/advice-for-parents/what-to-do-if-your-child-is-being-bullied/

European Network Αgainst Bullying in Learning and Leisure Environments. (2016). The ENABLE resource pack for students, teachers, parents and campaigners. Retrieved from http://enable.eun.org/implementing_enable

GreatSchools Staff.(2012). What parents can do about childhood bullying. Retrieved February 2, 2020, from https://www.greatschools.org/gk/articles/what-parents-can-do-about-childhood-bullying/

Healy, K. (2015). What should parents do if their child is bullied at school? Retrieved February 10, 2020, from https://theconversation.com/what-should-parents-do-if-their-child-is-bullied-at-school-37152

Just say yes. (n.d). What to do if my child is being bullied. Retrieved February 1, 2020, from https://www.justsayyes.org/bullying/what-to-do-if-my-child-is-being-bullied/

Pacer’s National Bullying Prevention Center. (n.d). What Parents Should Know About Bullying. Retrieved February 10, 2020, from https://www.pacer.org/bullying/resources/parents/helping-your-child.asp

Weingarten, K. (n.d.). 10 Things Every Parent Can Do to Stop Bullying. Retrieved February 2, 2020, from https://afineparent.com/strong-kids/stop-bullying.html