Τι είναι αυτό που κάνει το περπάτημα στην Τήνο μια εμπειρία μοναδική στο Αιγαίο; Ο Μάνθος Πρελορέντζος, ειδικός στο hiking, την αναρρίχηση και το bouldering, μας μιλάει για τις θαυμαστές αγροτικές στράτες του νησιού, για τη Via Ferrata, αλλά και για την καταγραφή περιστεριώνων και ξωκλησιών που έχει κάνει.
Το περπάτημα στην Τήνο αποκαλύπτει τους ανεκτίμητους θησαυρούς της ιστορίας, της λαϊκής τέχνης και της αρχιτεκτονικής της. Χίλια χιλιόμετρα αγροτικών δρόμων διατρέχουν το νησί από τα οποία τα 150 είναι σηματοδοτημένα. Και χρησιμοποιούμε αυτό τον όρο, γιατί στην Τήνο δεν υπάρχουν μονοπάτια, αλλά λιθόστρωτες ή πλακόστρωτες στράτες που ένωναν όλα τα χωριά μεταξύ τους. Είναι ένα πολύ πλούσιο και δαιδαλώδες πεζοπορικό δίκτυο με πολλές διακλαδώσεις, μέσω του οποίου μπορείς να πας οπουδήποτε στο νησί. Περνώντας από το ένα χωριό στο άλλο, βλέπεις περιστεριώνες, μύλους, ξωκλήσια και φυσικά τις ξερολιθιές: αυτά τα χειροποίητα αριστουργήματα των παλιών κτιστάδων έχουν, μάλιστα, ενταχθεί στον Κατάλογο της UNESCO για τη διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς στην Ελλάδα. Γεγονός που δίνει έμφαση στο πώς η παραδοσιακή τεχνογνωσία αναδεικνύει το αγροτικό τοπίο σε πολιτισμικό αγαθό.
Η οργανωμένη προσπάθεια καταγραφής μέρους του πεζοπορικού δικτύου του νησιού ξεκίνησε από τον, ελληνοαυστριακής καταγωγής, Κάρολο Μέρλιν με εμπειρία στον ορειβατικό και πεζοπορικό τουρισμό και το 2007 συνεργάστηκε με την εταιρεία Ανάβαση για την έκδοση ενός περιηγητικού χάρτη. Στη συνέχεια, σε συνεργασία με την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, καταγράφηκαν 12 διαδρομές. Το υφιστάμενο πεζοπορικό δίκτυο των 150 χλμ., στο οποίο έγινε καθαρισμός και σηματοδότηση, οφείλεται στην Paths of Greece, η οποία το 2019 συνεργάστηκε με τον δήμο Τήνου. Έτσι, προέκυψε το tinostrails, όπου υπάρχουν αναλυτικές πληροφορίες για 12 θεματικές κυκλικές διαδρομές τις οποίες ακολουθούν, μόνοι τους, ή μέσω εταιρειών που οργανώνουν δραστηριότητες στο νησί, όσοι θέλουν να γνωρίσουν την αυθεντική Τήνο. Και είναι πλέον πάρα πολλοί, όλες τις εποχές του χρόνου. Η περιγραφή των διαδρομών είναι αναλυτική και οι τίτλοι εξάπτουν το ενδιαφέρον: από τη θάλασσα στον ουρανό, η κρυφή κοιλάδα, οι τρεις πρωτεύουσες, ο δρόμος του νερού και του κάστρου, η στράτα των μύλων, ο δρόμος του μαρμάρου και άλλες.
Ο Μάνθος Πρελορέντζος και το Tinos Outdoor Activities
Αναζητώντας τον άνθρωπο με τον οποίο αξίζει να μιλήσω για τις πεζοπορίες στην Τήνο, όλοι μου λένε αυτό το όνομα. Όταν τον συναντήσω και συζητήσουμε, θα καταλάβω ότι ξέρει την ύπαιθρο της Τήνου σαν την παλάμη του χεριού του και όχι μόνο αυτό: έχει επιδοθεί τα τελευταία χρόνια σε μια λεπτομερή καταγραφή των περιστεριώνων και των ξωκλησιών του νησιού. Ο Μάνθος κατάγεται από την Τήνο. Είναι μηχανολόγος μηχανικός και προπονητής Τάε Κβον Ντο -κάτι που φαίνεται από την πρώτη στιγμή στο νευρώδες, αδύνατο σώμα του. Όταν επέστρεψε στο νησί, το 2013, εκτός από έναν σύλλογο για το άθλημά του, δημιούργησε και μια εταιρεία με εναλλακτικές δραστηριότητες -πεζοπορίες και αναρρίχηση- με τις οποίες ασχολούνταν ερασιτεχνικά στην Αθήνα.
«Ξεκίνησα δειλά δειλά κάποιες Κυριακές και είχε πολύ μεγάλη συμμετοχή, κάτι που με έκανε να καταλάβω ότι αυτή η δραστηριότητα έχει μέλλον στο νησί. Και ότι οι άνθρωποι ήθελαν κάποιον να τους παροτρύνει. Στη συνέχεια, μαθεύτηκε στόμα με στόμα και έρχονταν όλο και περισσότεροι». Έτσι, με τους πελάτες του ακολουθεί συνήθως τις 12 θεματικές διαδρομές του tinostrails, οι οποίες συντηρούνται από τον δήμο, ιδιώτες και κυρίως τους συλλόγους των χωριών, που καθαρίζουν τις στράτες περιμετρικά των χωριών τους. Ωστόσο, επειδή τα μονοπάτια ενώνονται μεταξύ τους, μπορεί να προτείνει και tailor made διαδρομές, στη διάρκεια των οποίων γίνεται ξενάγηση και στο τέλος υπάρχει δυνατότητα να οργανωθεί γεύμα σε κάποιο χωριό. Σχεδόν όλες οι διαδρομές έχουν μικρές υψομετρικές διαφορές και είναι εύκολης έως μέτριας δυσκολίας.
Αποτυπώνοντας περιστεριώνες και ξωκλήσια σε όλη την Τήνο
Το 2014 ο δημιουργός του Tinos Outdoor Activities ξεκίνησε να καταγράφει περπατώντας τους περιστεριώνες του νησιού, ένα έργο για το οποίο μου μιλούν με θαυμασμό οι ντόπιοι φίλοι μου. Ο Μάνθος περιγράφει πώς το έκανε: «Το 2020 ετοίμασα ένα τρίγλωσσο βιβλίο με τους 914 περιστεριώνες που είχα αποτυπώσει -γιατί ως τότε κανείς δεν ήξερε πόσοι ακριβώς είναι και πού βρίσκονται. Εκτός από τη φωτογραφία του κάθε ενός, έχω τις συντεταγμένες και μια περιγραφή της κατάστασής του. Τώρα ετοιμάζω τη δεύτερη έκδοση, όπου θα προσθέσω 37 ακόμη περιστεριώνες που βρήκα -φθάνοντας πλέον στους 961. Νομίζω ότι τώρα η καταγραφή είναι σχεδόν πλήρης».
Γραπτές αναφορές για τους περιστεριώνες της Τήνου υπάρχουν από τις αρχές του 18ου αιώνα. Είναι περίτεχνοι και διαφορετικοί μεταξύ τους, φτιαγμένοι με σχιστόλιθο, πέτρα και ασβέστη. Τους χαρακτηρίζουν τα περίφημα «λιθοκεντήματα» που σχηματίζουν τρίγωνα, ρόμβους και ήλιους. Θεωρείται ότι στο νησί τους έφεραν οι Ενετοί και οι Τηνιακοί συνέχισαν να εκτρέφουν τα περιστέρια, γιατί χρησιμοποιούσαν τα περιττώματά τους ως λίπασμα και έτρωγαν τα πιτσούνια. Εύκολα προσβάσιμα είναι τα σύνολα περιστεριώνων στον Ταραμπάδο, ένα μικρό χωριό που έχει κτιστεί το 17ο αιώνα, στο χωριό Αγάπη, στις περιοχές της Ποταμιάς, της Στενής, του Φαλατάδου και στην κοιλάδα του Τριπόταμου. Περιστεριώνες θα βλέπετε επίσης σε όλες τις διαδρομές που θα κάνετε με όχημα -και φυσικά με τα πόδια- στο νησί.
Ο επόμενος στόχος που έβαλε ο Μάνθος Πρελορέντζος είναι να καταγράψει τις εκκλησίες και τα ξωκλήσια του νησιού που θεωρούνται ότι ξεπερνούν τα 1000. «Σκοπός είναι να αποτυπωθούν φωτογραφικά όλοι οι ναοί της Τήνου και ελπίζω με το πέρας του εγχειρήματος να αναδειχθούν αξιόλογα σχετικά συμπεράσματα, όπως πόσα είναι ορθόδοξα ή καθολικά, σε ποιόν άγιο είναι αφιερωμένα κλπ. Στοιχεία που είναι σίγουρα γνωστά και στα δύο δόγματα, αλλά δεν βρίσκεις εύκολα αυτές τις πληροφορίες. Μέχρι στιγμής έχω καταγράψει 910».
Διαβάστε περισσότερα στο www.travel.gr
