ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗ ΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΤΗΝΟΥ

200  ΧΡOΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟ 1821  και ΑΠΟ ΤΟ ΟΡΑΜΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΠΕΛΑΓΙΑΣ

Τον Μάρτιο του 2021, διάβασα σε ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε  στον τοπικό τύπο της Τήνου μεταξύ άλλων και τα εξής: “… Η καθολική κοινότητα έμεινε ουδέτερη… Η ουδέτερη στάση σε καμιά περίπτωση δεν οφείλεται σε χαλαρή εθνική συνείδηση, αλλά κυρίως στον τρόμο που σκόρπιζαν οι Μικρασιάτες και Χιώτες πρόσφυγες που έσερναν τη δυστυχία τους στις παραλίες του τόπου….”

Αφενός μεν δεν αναφέρονται πουθενά οι πηγές, αφετέρου δε, διαπιστώνω να υπάρχει μία τάση να χαρακτηρισθεί ως ουδέτερη η στάση που τήρησαν οι τηνιακοί πιστοί του δυτικού δόγματος στην επανάσταση του 1821.

Δεν γνωρίζω σε ποιες πηγές στηρίζονται όσοι έχουν αυτή την άποψη, ούτε θέλω να καταφερθώ κατά των συμπατριωτών μου του δυτικού δόγματος. Όμως από το βιβλίο του «Κωνσταντίνου Ι. Μανίκα, Σχέσεις Ορθοδοξίας και Ρωμαιοκαθολικισμού στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της επαναστάσεως (1821-1827), Συμβολή στην Εκκλησιαστική Ιστορία της Ελλάδος, Αθήνα 2002, Διδακτορική διατριβή υποβληθείσα στο Τμήμα Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, την οποία επιμελήθηκε η τριμελής συμβουλευτική επιτροπή των καθηγητών του ΕΚΠΑ Κωνσταντινίδης, Φειδάς και π. Γεώργιος Μεταλληνός», δημοσιεύω μερικά στοιχεία, που θα βοηθήσουν σε αυτή τη συζήτηση.

(1821). Στις 22 Απριλίου ο Υδραίος ναύαρχος Ιάκωβος Τομπάζης, έγραφε ότι οι κάτοικοι της Τήνου κήρυξαν την επανάσταση στο νησί τους, ζήτησαν τη συμμετοχή του καθολικού επισκόπου κι εκείνος απάντησε ότι “δεν ανήκουν εις αυτόν τα της πολιτικής” (σελίδα 264).

Πριν από τον Μάιο είχαν φυγαδεύσει οι καθολικοί τον Τούρκο αγά του νησιού μαζί με άλλους τούρκους από την Ξυνάρα στα Κελλιά και μετά στην Τουρκία. Η επιχείρηση είχε ολοκληρωθεί μέχρι τον Οκτώβριο κι έτσι ζητήθηκε από τους Τούρκους να αποστείλουν επιστολή ευγνωμοσύνης για την σωτηρία του αγά(σελίδα 278).

Ο Γάλλος επιτετραμμένος στην Σμύρνη με επιστολή του στις 17 Σεπτεμβρίου προς τον Υπουργό του των εξωτερικών, τον διαβεβαίωνε ότι έκανε προσπάθεια να πείσει τους Τούρκους ότι “υπήκοοι τόσο αφοσιωμένοι αξίζει να προστατεύονται από τους κινδύνους” (σελίδα 311).

(1822).Ο πρώτος έπαρχος του νησιού που έφτασε εκεί στις 27 Μαΐου, προσπάθησε να συμφιλιώσει τους κατοίκους, αλλά εμπόδιζε συνεχώς την προσπάθειά του ο τηνιακής καταγωγής ρωμαιοκαθολικός προξενικός πράκτορας της Γαλλίας Σπαθάρης(σελίδα 110).Γι’ αυτό ο έπαρχος έστειλε επιστολή διαμαρτυρίας στον γενικό πρόξενο της Γαλλίας στη Σμύρνη στις 14 Αυγούστου(σελίδα 114).Στις 9  Αυγούστου έστειλε επιστολή στους πρόκριτους της Ύδρας που τους έλεγε ότι αφού δεν πληρώνουν τις εισφορές τους για τον αγώνα οι Λατίνοι κινδυνεύουμε να μην θέλουν να πληρώσουν ούτε οι ορθόδοξοι τα ποσά που τους αναλογούν κι έτσι κινδυνεύει η έκβαση του αγώνα(σελίδα 138).Στις 8 Μαΐου ο αρχιεπίσκοπος Τήνου Giovanni Collaro, σε έγγραφό του προς την  Propaganda  έγραφε “μόλις άρχισε η επανάσταση αυτού του Ελληνικού Έθνους, επεδίωξα με κάθε επιμέλεια να τηρήσω μια τέλεια ουδετερότητα τόσο εγώ, όσο και πάντες οι καθολικοί, και μέχρι του παρόντος κανένας καθολικός δεν έχει πιάσει όπλα εναντίον του κυριάρχου(δηλ. του σουλτάνου). Επειδή από αυτήν την αιτία απειλήθηκα μαζί με όλο τον κλήρο, και υπήρξε μεγάλος κίνδυνος να αρπαχθούν οι εκκλησίες μας, αμέσως ζήτησα βοήθεια και την προστασία της Γαλλίας”(σελίδα 291). Κι ακόμη ζήτησε από την γαλλική πρεσβεία δίπλωμα προστασίας που τον εξασφάλιζε έναντι των Τούρκων το οποίο και έλαβε. Ο ρωμαιοκαθολικός αρχιεπίσκοπος Νάξου Veggetti σε έγγραφό του προς τον Γάλλο πρέσβη στην Κωνσταντινούπολη αναφέρει τις συνεχείς ενέργειες που έκανε υπέρ των πιστών του και της Τήνου λέγοντας, “ο σκοπός μας να μην συνεισφέρουμε στην ελληνική κυβέρνηση, δεν απέβλεπε σε τίποτε άλλο, παρά στο να μην εκτεθούμε στην Τουρκική Κυβέρνηση”(σελίδα 291).

(1823)  Οι Τήνιοι παραστάτες Αντώνιος Αλμπέρτης και Μιχαήλ Παρίσης κατήγγειλαν προς τον πρόεδρο του Βουλευτικού στις 30 Απριλίου ότι από την έναρξη της επαναστάσεως οι ρωμαιοκαθολικοί κάτοικοι του νησιού  δεν θέλησαν να συμμετάσχουν στον κοινό απελευθερωτικό αγώνα(σελίδα 142).  Επίσης ανέφεραν ότι αρνήθηκαν να συνεισφέρουν για την κάλυψη των οικονομικών αναγκών για την ενίσχυση του στρατού και του στόλου “και τούτο δια μόνην την πρόφασιν της εκκλησιαστικής διαφοράς”(σελίδα 143). Παρόμοιο  έγγραφο έκανε και μόνος του ο Αλμπέρτης την 1 Ιουνίου. Κι όταν επί τέλους αποφάσισαν και οι του δυτικού δόγματος να συνεισφέρουν, σε ελάχιστο χρονικό διάστημα , όταν πέρασε ο τουρκικός στόλος από τα νερά του νησιού, έπαυσαν να αναγνωρίζουν τον Έλληνα έπαρχο, και ύψωσαν γαλλική σημαία φανταζόμενοι ότι εξουσιάζονται από το γαλλικό κράτος(σελίδα 159).

(1824) Ο επόμενος έπαρχος Μανσόλας σε αναφορές του προς το Εκτελεστικό στις 22 και 23 Ιουνίου , διεκτραγωδούσε την ίδια κατάσταση που επικρατούσε διότι με υποκίνηση πρακτόρων ξένων δυνάμεων αποφάσισαν σε συνέλευση “να κλείνουν τον αυχένα των υπό τον Οθωμανικόν ζυγόν”(σελίδα 335).

Κατόπιν τούτων δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι στο μνημείο πεσόντων Ελλήνων καθολικών που βρίσκονται στον περίβολο του Ναού της Ιεράς Καρδίας στο Ξώμποργο, δεν υπάρχουν καθόλου πεσόντες στον αγώνα του 1821.Επομένως είναι άδικο προς τους διωγμένους και σφαγμένους πρόσφυγες Χιώτες και Μικρασιάτες να χρεώνουμε  στην δυστυχίας τους που έσερναν στις παραλίες του τόπου τον εκφρασμένο φιλοτουρκισμό κάποιων συμπατριωτών μας.

Στο ίδιο άρθρο, χωρίς να αναφέρονται οι πηγές όπως και πιο πάνω, αναφέρεται ότι“ο Μητροπολίτης  Γαβριήλ συνασπίστηκε πίσω από την ανέγερση του ναού(δηλαδή?) … Το εγχείρημα είχε σχεδιαστεί εξ αρχής. Τίποτα δεν ήταν τυχαίο, ούτε δούλεψαν «σκάβοντας και βλέποντας». Ακόμη και ο χώρος ήταν οικείος. …  Η εικόνα που βρέθηκε στις 30 Ιανουαρίου του 1823, … δε θα μπορούσε παρά να είναι ο Ευαγγελισμός. Προς τιμή εξάλλου του Ευαγγελισμού είχε καθαγιαστεί ο πρώτος ναός (ένα τζαμί) στην πρώτη πρωτεύουσα της Ελλάδος… Στο όνομα πάλι του Ευαγγελισμού κτίστηκε λίγο αργότερα καθολικός ναός στην παραλία της Σύρας. … Το θαυμαστό όμως γεγονός, υπήρξε η άμεση …  διάχυση της ευλάβειας προς την Παναγία της Τήνου. Η ευλάβεια έφερε χρήματα… Δεν είναι τυχαίο ότι ο «πρώτος» των Επιτρόπων, …  αναδείχθηκε  σε Δήμαρχο Τήνου…΄΄

Mου φαίνεται ότι ο αρθρογράφος έχει μια προκατάληψη, λάθος πληροφόρηση, ειρωνικό ύφος και προβαίνει σε υποτίμηση του λαού της Τήνου. Δεν βλέπω τον λόγο αυτής της αντιμετώπισης.

Πάντως κι εδώ λείπει η αναφορά σε πηγές.  Δεν βρέθηκε η Αγία Εικόνα σκάβοντας και βλέποντας; Δηλαδή το γεγονός ήταν στημένο; Ήταν προβλεπόμενο; Ήταν φτιαχτό για να χτιστεί μετά τον Ευαγγελισμό της Κορίνθου κι άλλη μια Ευαγγελίστρια;

Μήπως αντιθέτως βρέθηκε η Αγία Εικόνα για να σταματήσει την ορμή και την λαίλαπα των μισσιοναρίων της Δύσης, που είχε κατακλύσει τα νησιά των Κυκλάδων – και την Τήνο – την εποχή εκείνη όπως αναφέρει ο π. Γεώργιος Μεταλληνός στην διδακτορική του διατριβή με τίτλο ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΩΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΓΡΑΦΗΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΝ εκδόσεις Αρμός 2004, σελίς 96 – 99. Ο Μισσιονάριος Robertson έγραφε προς την Βιβλική Εταιρεία της πατρίδας του, ότι μια γριά μοναχή του νησιού,  με μια δήθεν αποκάλυψη κατάφερε να γίνει αφορμή να μαζευτούν χρήματα για να φτιαχτεί η μεγαλοπρεπής Εκκλησία. Έτσι έπιασε τόπο η αγορά δεισιδαιμονίας. Αυτή η ΄πτωχή γραία΄ υπήρξε το μίσθαρνο όργανο το οποίο έθεσε σε ενέργεια αυτή την δεισιδαιμονία. Κι αυτή η γραία, είναι όπως καταλαβαίνουμε η δική μας η ντηνιακιά μεγάλη αγία, η Αγία Πελαγία.

Μήπως τελικά είμαστε συλλήβδην όλοι οι ντηνιακοί γραφικοί αφού πανηγυρίζουμε ένα στημένο γεγονός;

Σκοπός ήταν τελικά να εκμεταλλευτούν κάποιοι την ευλάβεια του λαού και να βγάλουν χρήματα ή να γίνει δήμαρχος ο Καγκάδης; Η  παράδοση του τηνιακού λαού, μιλάει για την εύρεση της Αγίας Εικόνας κατά την εξομάλυνση του δαπέδου του ήδη υπάρχοντος ναού  κάτω από τον κυρίως ναό. Οι Τηνιακοί έκτισαν όπως έπρεπε  στην Παναγία μας το Ανάκτορό Της.

Εδώ υπάρχει κι ένα άλλο ερώτημα γιατί γίνεται αναφορά στον Μητροπολίτη Γαβριήλ, πως δεν ήταν υπέρμαχος της επανάστασης και δεν γίνεται καμιά αναφορά στον ρωμαιοκαθολικό επίσκοπο Collaro που αποδεδειγμένα όχι μόνο εκείνος ήταν αντίθετος, αλλά και επηρέαζε τους ομόδοξούς του ντηνιακούς να μην ξεσηκωθούν μαζί με τους υπόλοιπους Έλληνες.

Υ.Γ.1  Παρουσιάζω δημόσια την αντίδρασή μου, σχεδόν ένα χρόνο μετά, διότι φέτος έχουμε τον συνδυασμό των 200 ετών από την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα αλλά και από το όραμα της Αγίας Πελαγίας.Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για μας, διότι την Αγία μας την θεωρούμε γειτόνισσά  μας, αφού το μοναστήρι της είναι δίπλα στην ενορία μας κι ο πρώτος άνθρωπος που έμαθε για το όραμα της Αγίας τον Ιούλιο του 1822, ήταν ο μητροπολίτης Γαβριήλ που παραθέριζε στην Καρυά.

Υ.Γ.2 Τα πλήρη κείμενα των παραπομπών βρίσκονται στην διάθεση όσων τα ζητήσουν.

Υ.Γ. 3 Μακάρι στον διάλογο να πάρουν μέρος κι άλλοι παραθέτοντας ιστορικά στοιχεία για τον τόπο μας και να ανοίξουν όλα τα υπάρχοντα αρχεία για να αποκτήσουμε πλήρη γνώση για όλες τις ιστορικές περιόδους που έζησε ο τόπος μας και οι κάτοικοί του.

Ιερεύς Ανάργυρος Σιγάλας

εκ Μουντάδου Τήνου