Τήνος – Ο Ιωάννης Ψάλτης για την Παγκόσμια Ημέρα Νερού

ΘΕΜΑ: 22 ΜΑΡΤΙΟΥ 2021 – ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΝΕΡΟΥ

Στη συνδιάσκεψη του ΟΗΕ σχετικά με το περιβάλλον και την ανάπτυξη που πραγματοποιήθηκε στο Ριο ντε Τζανέιρο της Βραζιλίας το 1992 , καθιερώθηκε η 22 Μαρτίου κάθε έτους, ως Παγκόσμια ημέρα του νερού.

Από τότε και κάθε χρόνο   γύρω από την ΠΗΝ διοργανώνονται εκδηλώσεις, γίνονται επετειακές ανακοινώσεις, ενώ  φορείς της Πολιτείας, Υπουργεία, Αυτοδιοίκηση, κλπ. κάνουν τον «απολογισμό» τους, αναφέρονται στα «προβλήματα», προτείνουν γενικές λύσεις – συνήθως με την μορφή … ευχών ! – επιδεικνύοντας περιστασιακά το ενδιαφέρον τους για το νερό και την προστασία του περιβάλλοντος.

Για άλλη μία χρονιά έρχεται την  22 Μαρτίου 2021, η Παγκόσμια Ημέρα Νερού (ΠΗΝ) να μας «θυμίσει»  ότι το  νερό αναμφισβήτητα είναι ο πιο σημαντικός φυσικός πόρος του πλανήτη μας, ο οποίος αποτελεί  στην ουσία ανακυκλώσιμο πόρο  και όχι ανανεώσιμο όπως π.χ. είναι το ξύλο. Το γεγονός ότι το νερό  είναι ανακυκλώσιμο σημαίνει ότι στο κλειστό σύστημα πλανήτης γη – ατμόσφαιρα, η ποσότητα νερού  άρα  και τα αποθέματα του παραμένουν ίδια αενάως.

Αλλά με το φαινόμενο ΄΄της κλιματικής αλλαγής΄΄ γίνεται αντιληπτό σήμερα , ότι ο πόρος νερό, καθαρό και υγιεινό νερό, θα είναι σε διαρκή αυξανόμενη έλλειψη σε παγκόσμιο αλλά κυρίως και σε τοπικό επίπεδο.

Με την ευκαιρία λοιπόν της ΠΗΝ, ας μας επιτραπεί να προσεγγίσουμε, συνοπτικά και επιλεκτικά, κάποιες βασικές παραμέτρους που διαμορφώνουν το υδατικό πρόβλημα του νησιού μας , της Τήνου και να παραθέσουμε την δική μας άποψη για τις  ενέργειες που πρέπει να γίνουν, ώστε να μη ζήσουμε ξανά και πιο έντονα,  το φαινόμενο της λειψυδρίας – ξηρασίας  των δεκαετιών  70-80 και 90  που μας ανάγκασε να μεταφέρουμε , εκατοντάδες χιλ. κυβικά μέτρα νερού, αμφιβόλου ποιότητας από το Λαύριο Αττικής,  για να καλυφτούν  στο ελάχιστο, οι ανάγκες   της ύδρευση της πόλης μας, έστω και για ορισμένες  ώρες την ημέρα, με τεράστιο οικονομικό κόστος, που καλύπτονταν από το Δήμο, το Ιερό μας Ίδρυμα και το κράτος.

Το φαινόμενο λειψυδρίας στην Τήνο εμφανίστηκε έντονα από  τις αρχές της δεκαετίας του 70, παράλληλα με την αύξηση του Προσκυνηματικού τουρισμού ( υπερκατανάλωση νερού)  και επηρέασε κυρίως  την πόλη της Τήνου και τις περιοχές της (ύδρευση και άρδευση). Στα χωριά μας η ζωή κυλούσε ομαλά εκείνη την περίοδο.

 Τα αντανακλαστικά των Διοικούντων τον Δήμο Τήνου την περίοδο εκείνη  λειτούργησαν άμεσα, προς δυο κατευθύνσεις . Αφενός χρησιμοποιήθηκαν πηγάδια της  χώρας για την άμεση στήριξη της ύδρευσης της πόλης Τήνου και των περιοχών της (βραχυπρόθεσμη λύση) και αφετέρου δόθηκε η εντολή για την εκπόνηση  μελέτης- κατασκευής, νέου  δικτύου μεταφοράς πόσιμου νερού μήκους 17  και πλέον χιλιομέτρων , στην πόλη μας από την περιοχή του Όρους Τσικνιά Τήνου, όπου τα νερά των επιφανειακών πηγών ( πηγές επαφής) έρρεαν  στην θάλασσα ανεκμετάλλευτα (Μεσοπρόθεσμη λύση).

ΠΡΩΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΩΝ

Το μεγαλόπνοο σχέδιο της μεταφοράς μεγάλων ποσοτήτων πόσιμου νερού από τις πηγές του Όρους Τσικνιά στην πόλη μας, με προϋπολογισμό εκατοντάδων εκατομμυρίων δρχ, ξεκίνησε το 1975 , αλλά δεν ολοκληρώθηκε  ποτέ . Η κατασκευή των αγωγών  μήκους 17 και πλέον χιλ/μ εκτελέστηκε , αλλά το έργο εγκαταλείφθηκε , λόγω κακοτεχνιών (παντού διαρροές). Δεν αναζητήθηκαν ωστόσο  ευθύνες από κανένα  και έτσι κάποιοι πλούτισαν σε βάρος  των κατοίκων της και του φυσικού περιβάλλοντος του νησιού.

Μετά από αυτήν την εξέλιξη, η βραχυπρόθεσμη λύση των πηγαδιών , για παροχή πόσιμου νερού στην πόλη και των περιοχών της (Πόρτο-Αγ. Σώστης- Σκυλαντάρι, Αγία Βαρβάρα κλπ) έγινε μόνιμη . Η αύξηση της κατανάλωσης που ακολουθούσε αριθμητική πρόοδο, χρόνο με το χρόνο, οδήγησε τους αρμόδιους της ύδρευσης, στη ληστρική εκμετάλλευση των υδροφόρων οριζόντων των πηγαδιών, με αποτέλεσμα άλλα να ξεραθούν και σε άλλα το νερό να υφαλμυρωθεί, λόγω της ανάστροφης ροής της θάλασσας στο εσωτερικό  της παραλιακής ζώνης.

Το αποτέλεσμα ήταν τρομακτικό !! Η πόλη και οι περιοχές της έμειναν χωρίς νερό, τα χωράφια ξεράθηκαν και εγκαταλείφθηκαν,  τα δε ζώα στο νότιο τμήμα του νησιού αποδεκατίστηκαν. Έτσι άρχισε η κατάρρευση του πρωτογενούς τομέα παραγωγής στο νότιο τμήμα του νησιού μας και η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος, (το τίμημα για την τουριστική ανάπτυξη ήταν πολύ μεγάλο για το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον). Τα δένδρα  και σήμερα  πεθαίνουν όρθια, γιατί το ριζικό τους σύστημα, βρίσκεται για πολύ καιρό έξω από τη ζώνη υγρασίας του υπεδάφους.

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΩΝ

Ενός κακού δοθέντος μύρια έπονται , έλεγαν οι πρόγονοί μας

Κάτω από την πίεση της έλλειψης νερού για τις ανάγκες της ύδρευσης , ο Δήμος Τήνου με την καθοδήγηση των υπηρεσιών της Νομαρχίας Κυκλάδων προχώρησε, σε ένα εκτεταμένο πρόγραμμα υδρογεωτρήσεων, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη από κανένα , ότι, οι υδροφόροι ορίζοντες οι οποίοι αναπτύσσονται μεταξύ των γεωλογικών σχηματισμών του νησιού (σχιστόλιθοι όλων των τύπων ) είναι ιδιαίτερα πτωχοί , το δε φιλοξενούμενο νερό τους, σε πολλές περιπτώσεις,  είναι  αποτέλεσμα διεργασιών εκατοντάδων ή και χιλιάδων χρόνων.  Ψάχνοντας λοιπόν για εφήμερες λύσεις, δαπανήθηκαν εκατοντάδες εκατομμύρια δρχ. στη διάνοιξη γεωτρήσεων , κατασκευή αντλιοστασίων  και νέων αγωγών μεταφοράς, κάθε φορά. Σήμερα οι περισσότερες γεωτρήσεις υπολειτουργούν ή έχουν καταργηθεί. Το περιβάλλον υποβαθμίστηκε σε επίπεδο  νησιού, ξεράθηκε ο τόπος μας και εγκαταλείφθηκε  από τους περισσότερους  αγρότες μας.

Κάπως έτσι φτάσαμε στην ανάγκη μεταφοράς αμφιβόλου ποιότητας νερού με πλοία από το Λαύριο Αττικής, για την κάλυψη ως ένα βαθμό, των συνεχώς αυξανόμενων  αναγκών σε  νερό για την ύδρευση.  Η άρδευση εγκαταλείφθηκε προ πολλού, κανείς δεν ενδιαφέρθηκε για το  αν τα παραγωγικά ζώα και τα πουλιά , είχαν πρόσβαση σε νερό . Η Τηνιακή γη από τότε κοντεύει να γίνει μια νεκρή φύση. Η γη μας έχει αποψιλωθεί από φυτά και ελάχιστα πουλιά πετάνε στον ουρανό μας.

ΤΡΙΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΩΝ 1985-2000

Τα νερά της Λιβάδας

Η ίδρυση και λειτουργία του Συνεταιριστικού Τυροκομείου το 1981, έδωσε νέα πνοή και ανάπτυξη στον πρωτογενή τομέα στην ενδοχώρα , αυξήθηκε σημαντικά ο αριθμός των αγελάδων και η παραγωγή σε γάλα που  έφτανε στο Τυροκομείο, ήταν της τάξεως των 7.000 κιλών την ημέρα.  Οι αγρότες είχαν  ανάγκη για περισσότερο διαθέσιμο νερό, για  το πότισμα των ζώων αλλά και για  αύξηση της παραγωγής   ντόπιων κτηνοτροφών. Έτσι, το 1985 μπήκε δυναμικά η πρόταση από την Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Τήνου, για την αξιοποίηση των επιφανειακών νερών της κοίτης του ποταμού της Λιβάδας, που καταλήγουν αχρησιμοποίητα στη θάλασσα, με τη μεταφορά τους στο οροπέδιο της Λιβαδερής   για αρδευτικούς  σκοπούς και όχι μόνο.

Λιμνοδεξαμενή Λιβάδας : Το Υπουργείο Γεωργίας Ανταποκρίθηκε στο αίτημα της Ένωσης Συνεταιρισμών Τήνου και για το λόγο αυτό εκπονήθηκε μελέτη- που περιλάμβανε κατασκευή λιμνοδεξαμενής, για την αποθήκευση του νερού και λοιπά έργα για τη διαχείρισή του . Το έργο δημοπρατήθηκε το έτος 1990,  κατασκευάστηκε αρχικά η λιμνοδεξαμενή και ο αγωγός μεταφοράς των νερών της κοίτης του ποταμού προς την λιμνοδεξαμενή. Αξίζει να σημειωθεί ότι έγιναν με πανηγυρικό τρόπο τα εγκαίνια του έργου.

Ωστόσο με τις πρώτες βροχές του χειμώνα  διαπιστώθηκε ότι η λιμνοδεξαμενή δεν μπορούσε να συγκρατήσει, ούτε το λιγοστό νερό που έμπαινε   σε αυτήν    από τα ρυάκια των πρανών του Όρους Τσικνιά και τούτο γιατί είχε κατασκευαστεί πάνω σε σαθρό και διαπερατό από το νερό  υπόβαθρο .  Στην πρώτη αστοχία προστέθηκε και το γεγονός, ότι οι μελετητές του έργου αποθήκευσης των νερών της κοίτης, δεν είχαν λάβει υπόψη τους, ότι τα νερά του ποταμού ήταν και είναι μέχρι σήμερα   μολυσμένα, από την ελεύθερη ροή εντός της κοίτης, των υγρών αποβλήτων όλων των γειτονικών χωριών.  Το έργο όπως ήταν φυσικό, εγκαταλείφθηκε  και  απεντάχθηκε από την Ε.Ε., η δε Ελλάδα πλήρωσε  υψηλό πρόστιμο  για την αστοχία του έργου.  Το όνειρο των αγροτών για παραγωγή έσβησε.  Το Ζωικό κεφάλαιο μειώθηκε και στην ενδοχώρα δραματικά και  η πανέμορφη  κοιλάδα  της Λιβάδας (περιοχή natura) υποβαθμίζεται  μέχρι σήμερα.. Σε όλο το μήκος της κοίτης είναι εμφανή τα σημάδια των ρύπων  από τα απόβλητα, ενώ έχουν εξαφανιστεί και όλα τα είδη χλωρίδας και πανίδας που υπήρχαν εκεί.

Και στην περίπτωση αυτή δεν  αποδόθηκαν σε κανένα ευθύνες για την αστοχία και την εγκατάλειψη του έργου της Λιβάδας.

ΤΕΤΑΡΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΩΝ 2000-2010

Α) Οι αφαλατώσεις  και η Λιβάδα

Ο Δήμος Τήνου προχώρησε  το 2000 στην εγκατάσταση της πρώτης μονάδας αφαλάτωσης, με ημερήσια  παροχή 500κμ νερού, για να καλύψει μέρος των άμεσων υδρευτικών αναγκών της πόλης Τήνου, παράλληλα με την διάνοιξη  νέων γεωτρήσεων και την κατασκευή του φράγματος εμπλουτισμού της Βακέτας.  Το πρόγραμμα της εγκατάστασης μονάδων αφαλάτωσης στο Δήμο Τήνου συνεχίζεται μέχρι σήμερα .

Η Θεομηνία που έπληξε την Τήνο στις αρχές της δεκαετίας του 2000 έδωσε την ευκαιρία να αναθερμανθεί η διαδικασία αξιοποίησης των νερών της κοίτης του ποταμού της Λιβάδας, πρωτίστως για την ύδρευση και άρδευση των Πάνω Μερών .  Η Ελληνική πολιτεία εκταμίευσε  4 εκατομμύριά ευρώ  περίπου για το σκοπό αυτό και ανέθεσε στην Ελληνική Εταιρεία του Δημοσίου με το όνομα ΕΓΝΑΤΙΑ,  την μελέτη- κατασκευή και αξιοποίηση των νερών της Λιβάδας, με συγκεκριμένα έργα.

Α) Την διόρθωση των αστοχιών της κατασκευής της λιμνοδεξαμενής

Β) Την κατασκευή βιολογικού καθαρισμού των λυμάτων όλων των χωριών των Πάνω Μερών με στόχο μεταξύ των άλλων, τον καθαρισμό των νερών της κοίτης του ποταμού .

Γ) Την κατασκευή αγωγού μεταφοράς του νερού μήκους 20χιλ/μ από τη στέψη της λιμνοδεξαμενής,  κατά μήκος των ασφαλτοστρωμένων  Επαρχιακών Δρόμων Λιβάδας- Μυσρίνης- Κέχρου (μια μικρή παράκαμψη μέσα σε χωράφια) –Τριαντάρου-Αγίας Βαρβάρας-Αγίας Παρασκευής- Δεξαμενές της Πόλης Τήνου. Την κατασκευή σειράς αντλιοστασίων για την ανύψωση του νερού από τη λιμνοδεξαμενή έως το Χωριό Κέχρος και  κατασκευή διπλής δεξαμενής , για την εξυπηρέτηση των αναγκών των Πάνω Μερών χωριστά, κλπ έργα.

Δ) Την εγκατάσταση μονάδας ταχυδιυληστηρίου στις δεξαμενές Κέχρου για την εξασφάλιση καθαρού και υγιεινού νερού προς κάθε κατεύθυνση.

Τα έργα άρχισαν με τους καλύτερους οιωνούς. Κατασκευάστηκαν οι αγωγοί του νερού μήκους 20χιλ/μ , τα αντλιοστάσια,  οι αγωγοί μεταφοράς  των λυμάτων από την κοίτη του ποταμού προς τη θέση του βιολογικού καθαρισμού και ανοίχθηκαν τα θεμέλια του Βιολογικού καθαρισμού.

Το έργο ξαφνικά και πάλι εγκαταλείφθηκε, με τη δικαιολογία ότι δεν άρεσε σε κάποιους, η θέση της εγκατάστασης του βιολογικού καθαρισμού.

Εδώ έχει ισχύ  αυτό που λέει ο  λαός μας. « η ο γιαλός είναι στραβός ή στραβά αρμενίζουμε στην Τήνο»

Β) Ο βιολογικός καθαρισμός του Δήμου Τήνου

     Στις αρχές της δεκαετίας του 2000 το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Τήνου πήρε ομόφωνα την ιστορική απόφαση για τη δημιουργία του τριτοβάθμιου βιολογικού καθαρισμού για τα  λύματα της πόλης Τήνου , των παραλιακών οικισμών  και των γειτονικών οικισμών. Ένα έργο   με πολλαπλά θετικά αποτελέσματα όσον αφορά την αποκατάσταση και προστασία του φυσικού περιβάλλοντος (καθαρή θάλασσα) και  με στόχο επίσης την ανακύκλωση του νερού  που θα προκύπτει από την ασφαλή επεξεργασία των λυμάτων, για τον εμπλουτισμό υδροφορέων και το πότισμα καλλιεργειών και δενδροστοιχιών του Δήμου από το υψόμετρο των 150 μέτρων και σε όλο των μήκος της νότιας ζώνης του νησιού, από τον Κούβαρο μέχρι την Πανούσα. (Παροχή 5000κμ επεξεργασμένου νερού ημερησίως καθαρότητας 95-98%) Το έργο του βιολογικού που αφορά το πρώτο σκέλος βρίσκεται στο στάδιο της ολοκλήρωσής του.

ΤΕΤΑΡΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΩΝ

Δυο βασικά έργα υποδομής και εξυγίανσης των Κάτω Μερών,  είναι : το Φράγμα της Γρίζας και ο Βιολογικός καθαρισμός των λυμάτων των οικισμών των Κάτω Μερών  (  τα λύματα των οικισμών αφήνονται  ελεύθερα στο μεγάλο Λιδάδι της Τήνου) .

Α) Φράγμα Γρίζας . Η διαδικασία για την κατασκευή του  φράγματος της Γρίζας (κοιλάδα μεταξύ των χωριών Αγάπης και Βωλάξ) προχώρησε μέχρι και την ολοκλήρωση των απαλλοτριώσεων των  ιδιοκτησιών, μα  ξαφνικά απ’ εντάχθηκε από τα προγράμματα ανάπτυξης των Κάτω Μερών. Ένα έργο  που θα συνέβαλε αποφασιστικά στην αποθήκευση και αξιοποίηση των βρόχινων νερών της ευρύτερης περιοχής, που κάθε χειμώνα οδεύουν  προς την θάλασσα της Κολυμπήθρας αναξιοποίητα.

Β) Βιολογικός Κάτω Μερών. Η κατασκευή του  βιολογικού καθαρισμού των λυμάτων των Κάτω Μερών έχει βαλτώσει για δεκαετίες, ακόμη ψάχνονται οι διάφοροι παράγοντες, για το που θα γίνει η εγκατάστασή του, ενώ  το λιβάδι, υποβαθμίζεται και εγκαταλείπεται, εξαιτίας της ανεξέλεγκτης μόλυνσης κλπ .

 Η υλοποίηση των παραπάνω έργων είναι βέβαιο ότι θα φέρει την   ισόρροπη ανάπτυξη και ευτυχία του τόπου μας, για’ αυτό και παρακαλώ όσους ασχολούνται με τα κοινά σήμερα, 22 Μαρτίου 2021 , Παγκόσμια Ημέρα του Νερού, να αναλάβουν δράση , πατώντας πάνω στα χνάρια που άφησαν  οι  προηγούμενοι.  

  Ιωάννης  Μ. Ψάλτης

 Καθηγητής Φυσιογνώστης ,                Τήνος 21 Μαρτίου 2021

 πτυχ. Γεωλόγος, Μτ. ΣΕΛΜΕ

πρ. Νομαρχιακός Σύμβουλος

πρ. Δημοτικός Σύμβουλος και Αντιδήμαρχος

Πρόεδρος του Δ.Σ. του Συλλόγου ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ ΠΡΑΣΙΝΟΥ ΤΗΝΟΥ

Ακολουθήστε το Tinos Today στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις τελευταίες & σημαντικές ειδήσεις της Τήνου

Newsletter

Τήνος – Ο Ιωάννης Ψάλτης για την Παγκόσμια Ημέρα Νερού

ΘΕΜΑ: 22 ΜΑΡΤΙΟΥ 2021 – ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΝΕΡΟΥ

Στη συνδιάσκεψη του ΟΗΕ σχετικά με το περιβάλλον και την ανάπτυξη που πραγματοποιήθηκε στο Ριο ντε Τζανέιρο της Βραζιλίας το 1992 , καθιερώθηκε η 22 Μαρτίου κάθε έτους, ως Παγκόσμια ημέρα του νερού.

Από τότε και κάθε χρόνο   γύρω από την ΠΗΝ διοργανώνονται εκδηλώσεις, γίνονται επετειακές ανακοινώσεις, ενώ  φορείς της Πολιτείας, Υπουργεία, Αυτοδιοίκηση, κλπ. κάνουν τον «απολογισμό» τους, αναφέρονται στα «προβλήματα», προτείνουν γενικές λύσεις – συνήθως με την μορφή … ευχών ! – επιδεικνύοντας περιστασιακά το ενδιαφέρον τους για το νερό και την προστασία του περιβάλλοντος.

Για άλλη μία χρονιά έρχεται την  22 Μαρτίου 2021, η Παγκόσμια Ημέρα Νερού (ΠΗΝ) να μας «θυμίσει»  ότι το  νερό αναμφισβήτητα είναι ο πιο σημαντικός φυσικός πόρος του πλανήτη μας, ο οποίος αποτελεί  στην ουσία ανακυκλώσιμο πόρο  και όχι ανανεώσιμο όπως π.χ. είναι το ξύλο. Το γεγονός ότι το νερό  είναι ανακυκλώσιμο σημαίνει ότι στο κλειστό σύστημα πλανήτης γη – ατμόσφαιρα, η ποσότητα νερού  άρα  και τα αποθέματα του παραμένουν ίδια αενάως.

Αλλά με το φαινόμενο ΄΄της κλιματικής αλλαγής΄΄ γίνεται αντιληπτό σήμερα , ότι ο πόρος νερό, καθαρό και υγιεινό νερό, θα είναι σε διαρκή αυξανόμενη έλλειψη σε παγκόσμιο αλλά κυρίως και σε τοπικό επίπεδο.

Με την ευκαιρία λοιπόν της ΠΗΝ, ας μας επιτραπεί να προσεγγίσουμε, συνοπτικά και επιλεκτικά, κάποιες βασικές παραμέτρους που διαμορφώνουν το υδατικό πρόβλημα του νησιού μας , της Τήνου και να παραθέσουμε την δική μας άποψη για τις  ενέργειες που πρέπει να γίνουν, ώστε να μη ζήσουμε ξανά και πιο έντονα,  το φαινόμενο της λειψυδρίας – ξηρασίας  των δεκαετιών  70-80 και 90  που μας ανάγκασε να μεταφέρουμε , εκατοντάδες χιλ. κυβικά μέτρα νερού, αμφιβόλου ποιότητας από το Λαύριο Αττικής,  για να καλυφτούν  στο ελάχιστο, οι ανάγκες   της ύδρευση της πόλης μας, έστω και για ορισμένες  ώρες την ημέρα, με τεράστιο οικονομικό κόστος, που καλύπτονταν από το Δήμο, το Ιερό μας Ίδρυμα και το κράτος.

Το φαινόμενο λειψυδρίας στην Τήνο εμφανίστηκε έντονα από  τις αρχές της δεκαετίας του 70, παράλληλα με την αύξηση του Προσκυνηματικού τουρισμού ( υπερκατανάλωση νερού)  και επηρέασε κυρίως  την πόλη της Τήνου και τις περιοχές της (ύδρευση και άρδευση). Στα χωριά μας η ζωή κυλούσε ομαλά εκείνη την περίοδο.

 Τα αντανακλαστικά των Διοικούντων τον Δήμο Τήνου την περίοδο εκείνη  λειτούργησαν άμεσα, προς δυο κατευθύνσεις . Αφενός χρησιμοποιήθηκαν πηγάδια της  χώρας για την άμεση στήριξη της ύδρευσης της πόλης Τήνου και των περιοχών της (βραχυπρόθεσμη λύση) και αφετέρου δόθηκε η εντολή για την εκπόνηση  μελέτης- κατασκευής, νέου  δικτύου μεταφοράς πόσιμου νερού μήκους 17  και πλέον χιλιομέτρων , στην πόλη μας από την περιοχή του Όρους Τσικνιά Τήνου, όπου τα νερά των επιφανειακών πηγών ( πηγές επαφής) έρρεαν  στην θάλασσα ανεκμετάλλευτα (Μεσοπρόθεσμη λύση).

ΠΡΩΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΩΝ

Το μεγαλόπνοο σχέδιο της μεταφοράς μεγάλων ποσοτήτων πόσιμου νερού από τις πηγές του Όρους Τσικνιά στην πόλη μας, με προϋπολογισμό εκατοντάδων εκατομμυρίων δρχ, ξεκίνησε το 1975 , αλλά δεν ολοκληρώθηκε  ποτέ . Η κατασκευή των αγωγών  μήκους 17 και πλέον χιλ/μ εκτελέστηκε , αλλά το έργο εγκαταλείφθηκε , λόγω κακοτεχνιών (παντού διαρροές). Δεν αναζητήθηκαν ωστόσο  ευθύνες από κανένα  και έτσι κάποιοι πλούτισαν σε βάρος  των κατοίκων της και του φυσικού περιβάλλοντος του νησιού.

Μετά από αυτήν την εξέλιξη, η βραχυπρόθεσμη λύση των πηγαδιών , για παροχή πόσιμου νερού στην πόλη και των περιοχών της (Πόρτο-Αγ. Σώστης- Σκυλαντάρι, Αγία Βαρβάρα κλπ) έγινε μόνιμη . Η αύξηση της κατανάλωσης που ακολουθούσε αριθμητική πρόοδο, χρόνο με το χρόνο, οδήγησε τους αρμόδιους της ύδρευσης, στη ληστρική εκμετάλλευση των υδροφόρων οριζόντων των πηγαδιών, με αποτέλεσμα άλλα να ξεραθούν και σε άλλα το νερό να υφαλμυρωθεί, λόγω της ανάστροφης ροής της θάλασσας στο εσωτερικό  της παραλιακής ζώνης.

Το αποτέλεσμα ήταν τρομακτικό !! Η πόλη και οι περιοχές της έμειναν χωρίς νερό, τα χωράφια ξεράθηκαν και εγκαταλείφθηκαν,  τα δε ζώα στο νότιο τμήμα του νησιού αποδεκατίστηκαν. Έτσι άρχισε η κατάρρευση του πρωτογενούς τομέα παραγωγής στο νότιο τμήμα του νησιού μας και η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος, (το τίμημα για την τουριστική ανάπτυξη ήταν πολύ μεγάλο για το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον). Τα δένδρα  και σήμερα  πεθαίνουν όρθια, γιατί το ριζικό τους σύστημα, βρίσκεται για πολύ καιρό έξω από τη ζώνη υγρασίας του υπεδάφους.

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΩΝ

Ενός κακού δοθέντος μύρια έπονται , έλεγαν οι πρόγονοί μας

Κάτω από την πίεση της έλλειψης νερού για τις ανάγκες της ύδρευσης , ο Δήμος Τήνου με την καθοδήγηση των υπηρεσιών της Νομαρχίας Κυκλάδων προχώρησε, σε ένα εκτεταμένο πρόγραμμα υδρογεωτρήσεων, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη από κανένα , ότι, οι υδροφόροι ορίζοντες οι οποίοι αναπτύσσονται μεταξύ των γεωλογικών σχηματισμών του νησιού (σχιστόλιθοι όλων των τύπων ) είναι ιδιαίτερα πτωχοί , το δε φιλοξενούμενο νερό τους, σε πολλές περιπτώσεις,  είναι  αποτέλεσμα διεργασιών εκατοντάδων ή και χιλιάδων χρόνων.  Ψάχνοντας λοιπόν για εφήμερες λύσεις, δαπανήθηκαν εκατοντάδες εκατομμύρια δρχ. στη διάνοιξη γεωτρήσεων , κατασκευή αντλιοστασίων  και νέων αγωγών μεταφοράς, κάθε φορά. Σήμερα οι περισσότερες γεωτρήσεις υπολειτουργούν ή έχουν καταργηθεί. Το περιβάλλον υποβαθμίστηκε σε επίπεδο  νησιού, ξεράθηκε ο τόπος μας και εγκαταλείφθηκε  από τους περισσότερους  αγρότες μας.

Κάπως έτσι φτάσαμε στην ανάγκη μεταφοράς αμφιβόλου ποιότητας νερού με πλοία από το Λαύριο Αττικής, για την κάλυψη ως ένα βαθμό, των συνεχώς αυξανόμενων  αναγκών σε  νερό για την ύδρευση.  Η άρδευση εγκαταλείφθηκε προ πολλού, κανείς δεν ενδιαφέρθηκε για το  αν τα παραγωγικά ζώα και τα πουλιά , είχαν πρόσβαση σε νερό . Η Τηνιακή γη από τότε κοντεύει να γίνει μια νεκρή φύση. Η γη μας έχει αποψιλωθεί από φυτά και ελάχιστα πουλιά πετάνε στον ουρανό μας.

ΤΡΙΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΩΝ 1985-2000

Τα νερά της Λιβάδας

Η ίδρυση και λειτουργία του Συνεταιριστικού Τυροκομείου το 1981, έδωσε νέα πνοή και ανάπτυξη στον πρωτογενή τομέα στην ενδοχώρα , αυξήθηκε σημαντικά ο αριθμός των αγελάδων και η παραγωγή σε γάλα που  έφτανε στο Τυροκομείο, ήταν της τάξεως των 7.000 κιλών την ημέρα.  Οι αγρότες είχαν  ανάγκη για περισσότερο διαθέσιμο νερό, για  το πότισμα των ζώων αλλά και για  αύξηση της παραγωγής   ντόπιων κτηνοτροφών. Έτσι, το 1985 μπήκε δυναμικά η πρόταση από την Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Τήνου, για την αξιοποίηση των επιφανειακών νερών της κοίτης του ποταμού της Λιβάδας, που καταλήγουν αχρησιμοποίητα στη θάλασσα, με τη μεταφορά τους στο οροπέδιο της Λιβαδερής   για αρδευτικούς  σκοπούς και όχι μόνο.

Λιμνοδεξαμενή Λιβάδας : Το Υπουργείο Γεωργίας Ανταποκρίθηκε στο αίτημα της Ένωσης Συνεταιρισμών Τήνου και για το λόγο αυτό εκπονήθηκε μελέτη- που περιλάμβανε κατασκευή λιμνοδεξαμενής, για την αποθήκευση του νερού και λοιπά έργα για τη διαχείρισή του . Το έργο δημοπρατήθηκε το έτος 1990,  κατασκευάστηκε αρχικά η λιμνοδεξαμενή και ο αγωγός μεταφοράς των νερών της κοίτης του ποταμού προς την λιμνοδεξαμενή. Αξίζει να σημειωθεί ότι έγιναν με πανηγυρικό τρόπο τα εγκαίνια του έργου.

Ωστόσο με τις πρώτες βροχές του χειμώνα  διαπιστώθηκε ότι η λιμνοδεξαμενή δεν μπορούσε να συγκρατήσει, ούτε το λιγοστό νερό που έμπαινε   σε αυτήν    από τα ρυάκια των πρανών του Όρους Τσικνιά και τούτο γιατί είχε κατασκευαστεί πάνω σε σαθρό και διαπερατό από το νερό  υπόβαθρο .  Στην πρώτη αστοχία προστέθηκε και το γεγονός, ότι οι μελετητές του έργου αποθήκευσης των νερών της κοίτης, δεν είχαν λάβει υπόψη τους, ότι τα νερά του ποταμού ήταν και είναι μέχρι σήμερα   μολυσμένα, από την ελεύθερη ροή εντός της κοίτης, των υγρών αποβλήτων όλων των γειτονικών χωριών.  Το έργο όπως ήταν φυσικό, εγκαταλείφθηκε  και  απεντάχθηκε από την Ε.Ε., η δε Ελλάδα πλήρωσε  υψηλό πρόστιμο  για την αστοχία του έργου.  Το όνειρο των αγροτών για παραγωγή έσβησε.  Το Ζωικό κεφάλαιο μειώθηκε και στην ενδοχώρα δραματικά και  η πανέμορφη  κοιλάδα  της Λιβάδας (περιοχή natura) υποβαθμίζεται  μέχρι σήμερα.. Σε όλο το μήκος της κοίτης είναι εμφανή τα σημάδια των ρύπων  από τα απόβλητα, ενώ έχουν εξαφανιστεί και όλα τα είδη χλωρίδας και πανίδας που υπήρχαν εκεί.

Και στην περίπτωση αυτή δεν  αποδόθηκαν σε κανένα ευθύνες για την αστοχία και την εγκατάλειψη του έργου της Λιβάδας.

ΤΕΤΑΡΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΩΝ 2000-2010

Α) Οι αφαλατώσεις  και η Λιβάδα

Ο Δήμος Τήνου προχώρησε  το 2000 στην εγκατάσταση της πρώτης μονάδας αφαλάτωσης, με ημερήσια  παροχή 500κμ νερού, για να καλύψει μέρος των άμεσων υδρευτικών αναγκών της πόλης Τήνου, παράλληλα με την διάνοιξη  νέων γεωτρήσεων και την κατασκευή του φράγματος εμπλουτισμού της Βακέτας.  Το πρόγραμμα της εγκατάστασης μονάδων αφαλάτωσης στο Δήμο Τήνου συνεχίζεται μέχρι σήμερα .

Η Θεομηνία που έπληξε την Τήνο στις αρχές της δεκαετίας του 2000 έδωσε την ευκαιρία να αναθερμανθεί η διαδικασία αξιοποίησης των νερών της κοίτης του ποταμού της Λιβάδας, πρωτίστως για την ύδρευση και άρδευση των Πάνω Μερών .  Η Ελληνική πολιτεία εκταμίευσε  4 εκατομμύριά ευρώ  περίπου για το σκοπό αυτό και ανέθεσε στην Ελληνική Εταιρεία του Δημοσίου με το όνομα ΕΓΝΑΤΙΑ,  την μελέτη- κατασκευή και αξιοποίηση των νερών της Λιβάδας, με συγκεκριμένα έργα.

Α) Την διόρθωση των αστοχιών της κατασκευής της λιμνοδεξαμενής

Β) Την κατασκευή βιολογικού καθαρισμού των λυμάτων όλων των χωριών των Πάνω Μερών με στόχο μεταξύ των άλλων, τον καθαρισμό των νερών της κοίτης του ποταμού .

Γ) Την κατασκευή αγωγού μεταφοράς του νερού μήκους 20χιλ/μ από τη στέψη της λιμνοδεξαμενής,  κατά μήκος των ασφαλτοστρωμένων  Επαρχιακών Δρόμων Λιβάδας- Μυσρίνης- Κέχρου (μια μικρή παράκαμψη μέσα σε χωράφια) –Τριαντάρου-Αγίας Βαρβάρας-Αγίας Παρασκευής- Δεξαμενές της Πόλης Τήνου. Την κατασκευή σειράς αντλιοστασίων για την ανύψωση του νερού από τη λιμνοδεξαμενή έως το Χωριό Κέχρος και  κατασκευή διπλής δεξαμενής , για την εξυπηρέτηση των αναγκών των Πάνω Μερών χωριστά, κλπ έργα.

Δ) Την εγκατάσταση μονάδας ταχυδιυληστηρίου στις δεξαμενές Κέχρου για την εξασφάλιση καθαρού και υγιεινού νερού προς κάθε κατεύθυνση.

Τα έργα άρχισαν με τους καλύτερους οιωνούς. Κατασκευάστηκαν οι αγωγοί του νερού μήκους 20χιλ/μ , τα αντλιοστάσια,  οι αγωγοί μεταφοράς  των λυμάτων από την κοίτη του ποταμού προς τη θέση του βιολογικού καθαρισμού και ανοίχθηκαν τα θεμέλια του Βιολογικού καθαρισμού.

Το έργο ξαφνικά και πάλι εγκαταλείφθηκε, με τη δικαιολογία ότι δεν άρεσε σε κάποιους, η θέση της εγκατάστασης του βιολογικού καθαρισμού.

Εδώ έχει ισχύ  αυτό που λέει ο  λαός μας. « η ο γιαλός είναι στραβός ή στραβά αρμενίζουμε στην Τήνο»

Β) Ο βιολογικός καθαρισμός του Δήμου Τήνου

     Στις αρχές της δεκαετίας του 2000 το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Τήνου πήρε ομόφωνα την ιστορική απόφαση για τη δημιουργία του τριτοβάθμιου βιολογικού καθαρισμού για τα  λύματα της πόλης Τήνου , των παραλιακών οικισμών  και των γειτονικών οικισμών. Ένα έργο   με πολλαπλά θετικά αποτελέσματα όσον αφορά την αποκατάσταση και προστασία του φυσικού περιβάλλοντος (καθαρή θάλασσα) και  με στόχο επίσης την ανακύκλωση του νερού  που θα προκύπτει από την ασφαλή επεξεργασία των λυμάτων, για τον εμπλουτισμό υδροφορέων και το πότισμα καλλιεργειών και δενδροστοιχιών του Δήμου από το υψόμετρο των 150 μέτρων και σε όλο των μήκος της νότιας ζώνης του νησιού, από τον Κούβαρο μέχρι την Πανούσα. (Παροχή 5000κμ επεξεργασμένου νερού ημερησίως καθαρότητας 95-98%) Το έργο του βιολογικού που αφορά το πρώτο σκέλος βρίσκεται στο στάδιο της ολοκλήρωσής του.

ΤΕΤΑΡΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΩΝ

Δυο βασικά έργα υποδομής και εξυγίανσης των Κάτω Μερών,  είναι : το Φράγμα της Γρίζας και ο Βιολογικός καθαρισμός των λυμάτων των οικισμών των Κάτω Μερών  (  τα λύματα των οικισμών αφήνονται  ελεύθερα στο μεγάλο Λιδάδι της Τήνου) .

Α) Φράγμα Γρίζας . Η διαδικασία για την κατασκευή του  φράγματος της Γρίζας (κοιλάδα μεταξύ των χωριών Αγάπης και Βωλάξ) προχώρησε μέχρι και την ολοκλήρωση των απαλλοτριώσεων των  ιδιοκτησιών, μα  ξαφνικά απ’ εντάχθηκε από τα προγράμματα ανάπτυξης των Κάτω Μερών. Ένα έργο  που θα συνέβαλε αποφασιστικά στην αποθήκευση και αξιοποίηση των βρόχινων νερών της ευρύτερης περιοχής, που κάθε χειμώνα οδεύουν  προς την θάλασσα της Κολυμπήθρας αναξιοποίητα.

Β) Βιολογικός Κάτω Μερών. Η κατασκευή του  βιολογικού καθαρισμού των λυμάτων των Κάτω Μερών έχει βαλτώσει για δεκαετίες, ακόμη ψάχνονται οι διάφοροι παράγοντες, για το που θα γίνει η εγκατάστασή του, ενώ  το λιβάδι, υποβαθμίζεται και εγκαταλείπεται, εξαιτίας της ανεξέλεγκτης μόλυνσης κλπ .

 Η υλοποίηση των παραπάνω έργων είναι βέβαιο ότι θα φέρει την   ισόρροπη ανάπτυξη και ευτυχία του τόπου μας, για’ αυτό και παρακαλώ όσους ασχολούνται με τα κοινά σήμερα, 22 Μαρτίου 2021 , Παγκόσμια Ημέρα του Νερού, να αναλάβουν δράση , πατώντας πάνω στα χνάρια που άφησαν  οι  προηγούμενοι.  

  Ιωάννης  Μ. Ψάλτης

 Καθηγητής Φυσιογνώστης ,                Τήνος 21 Μαρτίου 2021

 πτυχ. Γεωλόγος, Μτ. ΣΕΛΜΕ

πρ. Νομαρχιακός Σύμβουλος

πρ. Δημοτικός Σύμβουλος και Αντιδήμαρχος

Πρόεδρος του Δ.Σ. του Συλλόγου ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ ΠΡΑΣΙΝΟΥ ΤΗΝΟΥ

Ακολουθήστε το Tinos Today στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις τελευταίες & σημαντικές ειδήσεις της Τήνου