Επιμέλεια Κειμένου Μάρκος Παλαμάρης
Το έθιμο του Verbum Caro (ή Verbum Carum) είναι μία από τις πιο σημαντικές παραδόσεις της Τήνου κατά την περίοδο των Χριστουγέννων, η οποία ανάγεται στην εποχή της Βενετοκρατίας (1207-1715). Κατά την περίοδο της Βενετοκρατίας, οι Τηνιακοί, ειδικά οι Καθολικοί, υιοθέτησαν πολλά βενετσιάνικα χριστουγεννιάτικα έθιμα.
Το έθιμο έχει έντονο καθολικό χαρακτήρα, καθώς η Τήνος ήταν υπό την κυριαρχία των Βενετών, και η Καθολική Εκκλησία είχε ισχυρή παρουσία στο νησί.
Συνδέεται άμεσα με το έτερο έθιμο της παραμονής των Χριστουγέννων, την “Καλή Βραδιά” . Το βραδάκι της παραμονής της Αγίας Νύχτας, οι καθολικές οικογένειες τηρώντας τη Χριστουγεννιάτικη νηστεία συνέτρωγαν ψαρόσουπα πριν τη Θεία Λειτουργία.
Στη συνέχεια, στη Θεία Λειτουργία, με τα χαμόγελα μικρών και μεγάλων σχηματισμένα στα κουρασμένα από το καθημερινό μόχθο για τον επιούσιο να στολίζουν τα φωτεινά πρόσωπα και την ψυχή πάλλουσα από το Adeste Fideles και το Gloria in Excelsis Deo διαδραματίζεται το Verbum Caro.
Η φράση Verbum Caro* προέρχεται από τα λατινικά και σημαίνει «Ο Λόγος σάρξ εγένετο», μια φράση που αναφέρεται στη θεία ενσάρκωση του Ιησού Χριστού.
Το έθιμο συνδέεται με τον εορτασμό των Χριστουγέννων και την αναπαράσταση της γέννησης του Χριστού, ενσωματώνοντας λατινικά λειτουργικά στοιχεία, όπως ψαλμούς και ύμνους, που διαδόθηκαν στο νησί από τους Βενετούς.
Το Verbum Caro ήταν μέρος μιας θρησκευτικής τελετουργίας που περιλάμβανε λιτανείες, ύμνους στα λατινικά και την αναπαράσταση της Θείας Γέννησης. Οι εκκλησίες στολίζονταν πλούσια, ενώ οι πιστοί συγκεντρώνονταν για να γιορτάσουν τη Γέννηση του Σωτήρα με θρησκευτική ευλάβεια και τιμή. Συχνά, η τελετή περιλάμβανε και δραματοποιημένες αναπαραστάσεις του Ευαγγελίου της Γεννήσεως, κάτι που ενίσχυε τον συμβολισμό της ενσάρκωσης του Λόγου.
Αν και με τα χρόνια η Βενετοκρατία τελείωσε, πολλά από τα χριστουγεννιάτικα έθιμα της περιόδου αυτής επιβίωσαν, καθώς ενσωματώθηκαν στην τοπική παράδοση. Το Verbum Caro παρέμεινε ένας κεντρικός πυλώνας των εορτασμών των Χριστουγέννων στην Τήνο, συνδέοντας την καθολική κοινότητα του νησιού με το ιστορικό παρελθόν της. Ο επίλογος του εθίμου γραφόταν στο σπίτι της εκάστοτε οικογένειας με το ψήσιμο του Τηνιακού λουκάνικου , με το οποίο έληγε τη νηστεία και άρχιζαν οι πανηγυρισμοί των ουρανίσκων.
*Το Verbum caro factum est είναι λατινική φράση που προέρχεται από το Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο (1:14) και σημαίνει «Ο Λόγος σάρξ εγένετο», δηλαδή «ο Λόγος έγινε σάρκα». Αυτή η φράση αναφέρεται στην ενσάρκωση του Ιησού Χριστού, σύμφωνα με τη χριστιανική θεολογία, δηλαδή τη θεία πράξη κατά την οποία ο Υιός του Θεού έγινε άνθρωπος και εισήλθε στον κόσμο ως Χριστός.
Αποτελεί κεντρικό δόγμα της Χριστιανικής πίστης, τονίζοντας τη θεία και ανθρώπινη φύση του Ιησού Χριστού. Στη διάρκεια των Χριστουγέννων, αυτή η φράση αναφέρεται συχνά στις λειτουργίες και ύμνους, υπογραμμίζοντας το θαύμα της γέννησης του Χριστού και τη σωτηρία που φέρνει για την ανθρωπότητα.